De stempas -de oproepkaart die iedere stemgerechtigde dezer dagen in de bus krijgt- heeft weliswaar echtheidskenmerken, maar scherpe controle daarvan door leden van stembureaus heeft nauwelijks plaats. Kwaadwillenden die de pas vermenigvuldigen, kunnen in alle stembureaus van een gemeente hun stem steeds opnieuw uitbrengen.„Als je er geld in investeert, is alles na te maken”, zegt documentdeskundige A. Verhagen van de politie Friesland. „Met de huidige computers en printers kun je veel. Overigens zijn de veiligheidskenmerken in zo’n pas, bijvoorbeeld speciale uv-kenmerken, veel lastiger na te maken. Maar als die kenmerken niet worden gecontroleerd, heb je daar weinig aan. Daarom staat of valt het met een goede controle.”

De PvdA in Leeuwarden wil om die reden dat op de verkiezingsdag alle stembureaus worden bezocht in aanwezigheid van een fraudedeskundige. „Een betrouwbaar stemsysteem is het verschil tussen ons land en een bananenrepubliek”, zegt PvdA’er C. Grosman.

Overigens is tot nog toe, voor zover bekend, nog geen sprake geweest van fraude met het nieuwe systeem. Noch het ministerie van Binnenlandse Zaken, noch de Kiesraad -die verantwoordelijk is voor de verkiezingsuitslagen- kent gevallen van misbruik. „Bovendien zijn voor één Kamerzetel altijd nog zo’n 60.000 stemmen nodig”, zegt Mireille Beentjes van het ministerie. Het systeem wordt echter ook toegepast bij gemeenteraadsverkiezingen en zelfs bij lokale referenda, waarbij een relatief klein aantal stemmen veel meer gewicht in de schaal legt. „Na de experimentfase kijken we opnieuw naar de veiligheidskenmerken”, aldus Beentjes.

Technisch gezien is het mogelijk om de fraudegevoeligheid uit te bannen, zegt prof. A. H. M. Dölle, bijzonder hoogleraar decentrale overheden aan de Rijksuniversiteit Groningen. „Maar dat schijnt erg duur te zijn. Wel is het zo dat de voorzitter van een stembureau op ieder moment om een legitimatie kan vragen. Ik geloof echter niet dat daar veel gebruik van gemaakt wordt.” Bovendien is er een ander probleem met het nieuwe systeem: mensen die hun stempas in de laatste dagen voor de verkiezingen kwijtraken, kunnen niet meer stemmen. Volgens een evaluatie die naar de Tweede Kamer is gestuurd, wordt door het nieuwe systeem 4 procent van de kiezers gedupeerd. Dat komt neer op zo’n zes Kamerzetels. Het ministerie van Binnenlandse Zaken relativeert die cijfers en zegt dat het slechts om 1 procent van de kiezers gaat.