Bij de vakcentrale FNV is behalve TNO alleen het Zweedse woonwarenhuis Ikea bekend als voorbeeld waar de onafhankelijke vakbonden niet deelnemen aan de onderhandelingen over de algemene arbeidsvoorwaarden.

„Bij Ikea gaat het heel extreem”, aldus een woordvoerster van de FNV. „Eerst mochten de werknemers van Ikea zich helemaal niet organiseren, terwijl de wet een verbod op het lidmaatschap van een vakbond niet toestaat. Daarna stelde de directie een eigen Ikea-vakbond in. Die is niet onafhankelijk.”

De FNV-woordvoerster kent naast TNO geen ander Nederlands bedrijf dat de algemene arbeidsvoorwaarden via de OR regelt. De situatie bij TNO zou een voorbeeld kunnen zijn van wat VNO-NCW-voorzittter Schraven voor ogen heeft. Hij vraagt zich af of de werkgevers in de toekomst met de vakbonden moeten blijven onderhandelen over arbeidsvoorwaarden. Schraven denkt na over afspraken via ondernemingsraden.

Bij TNO onderhandelt de directie al zeventien jaar met de OR over arbeidsvoorwaarden. Voor 1985 was TNO een semi-overheidsinstelling en het TNO-personeel volgde daarmee grotendeels de arbeidsvoorwaarden van ambtenaren. De bonden hebben bij het onderzoeksinstituut alleen een adviesfunctie. Zowel directie als OR toont zich tevreden over de manier van zakendoen tussen beide partijen, aldus woordvoersters maandag.

In de contracten van de werknemers staat dat de ondernemingsraad hen vertegenwoordigt en de arbeidsvoorwaarden voor hen afsluit. „De onderhandelingen zijn tot nu toe altijd in een goede sfeer verlopen, zegt personeelsfunctionaris C. van den Berg. „We hebben onlangs weer voor twee jaar (2003-2004) een overeenkomst gesloten voor de 5000 werknemers.”

Secretaris T. Verbeeten van de centrale ondernemingsraad beaamt dat er tevredenheid heerst bij de werknemers van TNO. Zij wijst er wel op de COR autonomer functioneert dan de bonden. „Een individuele werknemer kan niet stemmen, bovendien kan de achterban geen veto uitspreken.”

„De veertien instituten en de centrale staforganen van TNO leveren elk een lid aan de centrale ondernemingsraad. Deze vijftien COR-leden kiezen uit hun midden vijf mensen die de commissie arbeidsvoorwaarden vormen. Drie leden van die commissie gaan in onderhandeling met de directie”, zegt Verbeeten. „Voor de nieuwe overeenkomst heeft de COR de wensen van de achterban geïnventariseerd. Meestal gaat dat op een andere manier, houden de COR-leden breed overleg en hebben zij een voortdurende wisselwerking met de achterban.”