Een grillige barst van ongeveer een centimeter breed ontsiert de zijmuur van het huis aan de Brink, de hoofdstraat van Haarzuilens. Even onder de dakrand buigt de kier naar rechts. „De laatste twee jaar is de scheur ontzettend veel groter geworden”, zegt bewoner K. Korenwinder.Diverse mensen in het ongeveer 500 inwoners tellende dorp wijzen beschuldigend richting de zandwinning in de Haarrijnse Plas, op een steenworp afstand van Haarzuilens. Met het zand moet de A2 worden verbreed, een project dat Rijkswaterstaat maandag officieel startte. De oostplas is al uitgegraven, in de westplas wordt sinds anderhalf jaar zand weggezogen, tot op zo’n 30 meter diepte.

„De scheur in ons huis zat er al eerder”, nuanceert Korenwinder. „Maar dat er nu in heel veel panden scheuren ontstaan, is een ding dat zeker is.” Bewoners zeggen dat het om ongeveer de helft van de huizen gaat. Veel daarvan zijn zo’n honderd jaar oud.

Leidsche Rijn
Gedeputeerde Staten van Utrecht onderzoeken op dit moment de oorzaak van de scheuren. Volgens gedeputeerde J. Binnekamp is dat enkel om de onrust van bewoners weg te nemen. Over drie tot vier weken verwacht hij de resultaten. „Misschien verzakt de bodem of daalt het grondwaterpeil”, gist de gedeputeerde.

De PvdA-fractie heeft in schriftelijke vragen onder meer gevraagd of het niet verstandig zou zijn de zandwinning stil te leggen totdat de resultaten bekend zijn. Maar Binnekamp vindt dat onnodig. „Op voorhand zeg ik: Er kan geen relatie zijn met de zandwinning. De plas ligt op ruim 800 meter afstand van Haarzuilens. De nieuwbouwwijk Leidsche Rijn is veel dichterbij.”

Grijze streep
In het dorp zijn de vreemde verschijnselen in elk geval onderwerp van gesprek. „Iedereen vraagt aan elkaar: Heb jij ook scheuren?” vertelt een medewerkster van een klein buurtwinkeltje midden in het dorp. Zelf heeft ze er ook last van. Langs de standaards met dagbladen, kaarten en puntzakken snoep loopt ze naar een garage waar huurfietsen zijn opgeslagen. Door de witte tegels -tot iets onder ooghoogte tegen de muur gemetseld- loopt een dunne, grijze streep. „Buiten is hij nog beter te zien”, laat de winkeldame weten. Daar loopt de scheur van de bovenste punt van de gevel tot aan de bovenkant van het raam, om daaronder weer verder te gaan, nog breder dan boven het kozijn.

Volgens PvdA-Statenlid Fokker meldden inwoners van Haarzuilens al anderhalf jaar geleden dat er steeds meer kieren opdoken. Haar fractie vraagt Gedeputeerde Staten daarom ook waarom er niet eerder een onderzoek is gestart.

Volgens bestuurslid Odile Slagt van bewonersorganisatie Hoor de Haar begon de zaak in Haarzuilens pas te rollen tijdens een informatieavond over een inrichtingsproject van Haarzuilens en de directe omgeving, op 10 oktober. „Toen had een buurtbewoner het erover. Sindsdien zijn de scheuren in de publiciteit.”

Vallend blad
De vereniging heeft de gemeente Utrecht, de provincie en organisaties die zijn betrokken bij de Haarrijnse Plas vorige week per brief op de hoogte gesteld van de problemen. In de brief verwijst Hoor de Haar slechts heel voorzichtig naar de zandwinning. „De scheuren vallen samen met het graven van de plas. Maar de aanbiedingen van de supermarkt die deze week bij mij door de bus vallen, doen dat ook”, motiveert Slagt die keuze.

J. A. van Paradijs, eveneens bewoner van de Brink, gaat ondanks alle ophef rustig door met het vegen van zijn klinkerpad. „De relatie met de plas lijkt me overdreven. In de muren van mijn huis zitten wel wat kleine barsten”, zegt hij, wijzend op enkele haarscheurtjes. „Ik heb geen idee wanneer dat is gebeurd.” Een nadere inspectie verrast hem: „Dit ziet er toch wel verdacht origineel uit.”

De man -sigaar in zijn mond- blijft laconiek. Hij pakt zijn takkenbezem weer op. „Zullen we al dat vallende blad ook maar aan de plas wijten?” grapt de 70-jarige. „Ik wacht het verloop van de kwestie wel af.”