De Westelijke Hebriden ten noordwesten van Schotland staan bekend om hun bloeiende kerkelijk leven. In de rest van Schotland en Engeland is het aantal kerkgangers vaak tot een handjevol teruggelopen, maar op de dunbevolkte eilanden Lewis en Skye weet men nog massa’s op de been te krijgen.

In Stornoway, de hoofdstad van het noordelijkste eiland Lewis, heeft de plaatselijke Free Church of Scotland met ruim 1000 zitplaatsen zelfs de grootste presbyteriaanse kerk van het Verenigd Koninkrijk. Diverse kerkgemeenschappen hebben hun zwaartepunt op de eilanden.

Vooral Lewis staat bekend om zijn diepe rust op zondag. Alle winkels en restaurants zijn dicht, de veerboot ligt aan de ketting en auto’s rijden vrijwel alleen om naar de kerk te gaan. De laatste vlucht naar de luchthaven in Stornoway is zaterdagsochtends om kwart voor negen.

Maar de luchtrederij Loganair wil dit gaan veranderen. Er is een behoefte aan vluchten op zondag, zegt directeur Scott Grier. „Er is een aanhoudende stroom aanvragen van mensen die op zondag graag willen vliegen. We hebben het altijd belangrijk gevonden om mensen op Lewis die hechten aan de zondagsrust niet voor het hoofd te stoten. Maar dat dreigt ten koste van een andere groep te gaan. Daarom openen we in oktober een bescheiden vlucht.”

Grier benadrukt dat zijn bedrijf niets wil doen om mensen te dwarsbomen in hun levenswijze. „De zondag zal ook in de toekomst zo worden gehouden als in de afgelopen eeuwen. Wij leggen niemand iets in de weg. Maar de kerkgangers op Lewis moeten begrijpen dat we elkaar allemaal moeten respecteren. Ik krijg veel protestbrieven, maar ook veel brieven met steunbetuigingen. Overigens zal de komst van een veerboot het dagelijks leven veel sterker beïnvloeden dan een vliegtuig.”

De komst van openbaar vervoer op zondag zal het karakter van de rustdag totaal veranderen, weet ds. Angus Smith, emeritus predikant van de Free Presbyterian Church. In 1965 verzette hij zich tegen de komst op zondag van de veerboot op het eiland Skye, ten zuiden van Lewis. Hij was toen nog predikant van de Free Church en verzamelde op zondag vijftig man om de aanlegplaats te blokkeren, zodat de boot niet zou kunnen aanmeren.

„We hielden ongeveer een uur stand, maar toen ging het niet meer. Ze hadden ook vijftig man politie meegenomen. Inmiddels lijkt de zondag op Skye sterk op die op het vasteland van Schotland. De winkels zijn open en de toerbussen rijden af en aan. Zo zal het op Lewis ook gaan als ons protest niets uithaalt”, aldus ds. Smith.

Het protest tegen de komst van de zondagsvluchten wordt gecoördineerd door de Lord’s Day Observance Society (LODS). De Schotse vertegenwoordiger, Iain Alisdair Macdonald, is met de kerken op het eiland wezen praten. „De meeste kerken zijn faliekant tegen vluchten op zondag. Zelfs de Church of Scotland, die over het algemeen zeer liberaal is, blijkt in deze streek nog behoudend als het gaat over de zondagsrust. Verder krijgen we steun van niet-christenen die vinden dat het unieke karakter van Lewis verloren gaat. Als het vliegtuig komt, gaat ook de veerboot varen. Vanzelf komen dan de zondagskranten, en dan moeten ook de winkels open om de kranten te verkopen. Je kunt ervan uitgaan dat de overgrote meerderheid van de bevolking tegen is.”

Macdonald moet lachen om het argument dat er een „publieke behoefte” aan de zondagsvluchten is. „Op zaterdag komt de laatste vlucht om kwart voor negen ’s ochtends aan. Op zaterdagmiddag is er ook geen veerboot meer. Dan kun je toch niet zeggen dat er een dringende noodzaak is van verbindingen op zondag. Het lijkt me dat je eerst begint de diensten op zaterdag uit te breiden.”

Anderzijds verwacht de LDOS-vertegenwoordiger dat er voldoende klandizie zal zijn. „Ze zullen best een markt vinden. Voor toeristen is er genoeg te zien op het eiland. Het gaat allemaal om geld.”

Directeur Grier van Loganair zegt dat het niet zo makkelijk is om de dienst op zaterdag te versterken. „Op dit soort dunbezette lijnen is er altijd een grote vraag voor zaterdagmorgen en zondagavond. Op zaterdag komt men terug van het werk en op zondag vertrekt men weer. Dat los je niet op met vluchten op zaterdagavond.”

De LDOS wil christenen op het eiland stimuleren in de pen te klimmen en te protesteren. „Wij hebben al brieven uitgedaan naar het vliegveld op Lewis, naar vliegmaatschappij Loganair en naar de parlementsleden uit deze streek.”

Formeel valt er weinig te veranderen aan het besluit van Loganair, zegt woordvoerder Nigel Scott van de gemeenteraad van Lewis. „Het is een overeenkomst tussen de maatschappij en het vliegveld. We hoeven daar niet een speciale vergunning voor af te geven. Ook is ons niet om advies gevraagd. Zelfs als de hele gemeenteraad tegen deze vluchten is, is het nog de vraag of het zinvol is te protesteren.”

Directeur Grier denkt ook dat weinig instanties hem een strobreed in de weg kunnen leggen bij zijn plannen voor zondagsvluchten. „Het is een zakelijk contract tussen de maatschappij en het vliegveld bij Stornoway. Het is natuurlijk heel goed als mensen schrijven naar parlementsleden, maar de regering heeft geen enkele formele grond om onze vluchten te verbieden.”