De unionisten zijn pro-Brits (en daarom ook protestants genoemd) en willen dat Noord-Ierland deel blijft van het Verenigd Koninkrijk. Sinn Fein is pro-Iers (en daarom ook wel katholiek genoemd) en wil dat Noord-Ierland wordt ingelijfd bij de Republiek van Ierland (daarom wordt Sinn Fein ook wel republikeins genoemd).

Het verschil van inzicht over de toekomst van Noord-Ierland zou zo’n probleem niet zijn zolang het maar een politiek gevecht zou blijven. Maar dat is het niet en is het ook nooit geweest. Al ten minste sinds 1969 hoort geweld bij het dagelijks leven in de steden van de provincie.

In de hoofdstad Belfast liggen protestantse en katholieke arbeiderswijken pal naast elkaar. In deze gebieden is de werkloosheid groot, het drankgebruik hoog en het drugsgebruik groeiend.

Vooral in de zomermaanden laaien de gevechten op. Ook de afgelopen weken is Belfast weer het decor van hevige straatrellen. De politie kan het geweld hoogstens beperken. Stoppen is eigenlijk niet mogelijk.

Vorige week nog is er een katholieke man doodgeschoten. Bij anderen werden de ramen van het huis ingegooid. Duidelijk is dat het geweld wordt gepleegd door zowel katholieken als protestanten.

Premier David Trimble kan dit geweld niet meer uitstaan. In 1994 heeft het Ierse Republikeinse Leger (IRA, de gewapende tak van de politieke partij Sinn Fein) een staakt-het-vuren in acht genomen. Hoewel dit bestand wel enkele keren werd gebroken, werd het daarna weer bevestigd. Vanaf 1998 is er ook het vreedzame Goede-Vrijdagakkoord, dat de basis legt voor de brede coalitieregering in Noord-Ierland.

Maar Trimble lijkt niet meer in vrede te geloven. Al lang had hij samen met de meeste andere protestanten in het land een afkeer van zijn eigen minister van Onderwijs, Martin McGuinness. Die was -volgens een uitspraak van hem in een biografie- voor de bestanden tweede commandant binnen de IRA. En een tweede commandant, zo redeneert Trimble, doet meer dan thee zetten en vaatwassen. Het is vrij onomstreden dat de IRA verantwoordelijk is voor meer dan de helft van de ruim 3000 doden die in Noord-Ierland zijn gevallen sinds de ”troubles” in 1969 begonnen.

Voor Trimble speelt ook een stukje politieke angst. Hij ziet in de opiniepeilingen dat de kiezers weglopen uit het midden en naar de extreme partijen gaan. Aan de republikeinse kant is dat Sinn Fein, die onder leiding van Gerry Adams op groei hoopt. Aan de unionistische kant is dat de Democratische Unionistische Partij (DUP) van de radicale ds. Ian Paisley. Trimbles eigen partij zou stemmen verliezen. „Als Adams en Paisley de toppolitici van Noord-Ierland worden, is dat een absolute ramp voor het land”, zei de Noord-Ierse premier daarom vorige week.

Trimble zou echter met Adams en McGuinness kunnen leven als ze het geweld van woensdag maar zouden veroordelen. En dat mist hij. Vorige week riep hij de Britse premier Tony Blair ertoe op Sinn Fein krachtig onder druk te zetten, maar Blair bleef bij algemene veroordelingen van geweld, zonder Sinn Fein over de knie te leggen.

Volgens Trimbles woordvoerder Martin McNeely vindt hij het nog steeds jammer dat Blair niet verder is gegaan. „Wij eisen dat recht en orde worden gehandhaafd. Wij hebben vanuit die gedachte een beroep gedaan op premier Blair. En dat blijven we doen. En daarbij vinden we het erg inconsistent van Sinn Fein dat ze enerzijds officieel wil meedoen aan een coalitie waarin gematigde en radicale unionisten zitten, maar anderzijds geweld nauwelijks veroordeelt en zelfs heimelijk meedoet aan straatgeweld in Belfast. De republikeinen hebben een staakt-het-vuren afgekondigd. En daar moeten ze zich houden.”

Een woordvoerder van Sinn Fein echter zegt dat hun positie „heel helder” is. „Wij hebben een recht op een positie in de regering. De uitslag van de verkiezingen geeft ons dat recht. De rechtbank heeft dat recht zelfs al eens bevestigd. Als Trimble dan toch de met veel moeite opgezette instituties op losse schroeven wil zetten, kan hij er inderdaad beter zelf uitstappen. Zij accepteren alleen de democratische regels als het hen zo uitkomt. Maar we zijn natuurlijk niet meer de unionistische eenpartijstaat die we vijftig jaar lang waren.”

De Sinn Fein-woordvoerder vindt dat de UUP ook helemaal geen recht heeft om te zeggen dat de katholieken het geweld aanwakkeren. „Wat dacht je van Trimbles mensen? De protestanten hebben vorige week nog iemand vermoord. En daar hoor je nauwelijks iets over. De Ulster Defence Association (UDA) krijgt in eigen kring weinig tegenwerking.”

UUP-woordvoerder McNeely vindt dit echter „volkomen onzinnig.” „Juist in de laatste dagen hebben UUP-vertegenwoordigers heel duidelijk stelling genomen tegen geweld van UDA en andere loyalistische paramilitaire groepen. Het valt te bewijzen dat wij tegen alle geweld zijn, zowel van protestanten als van katholieken. En wij denken dat het niet alleen ons democratisch recht, maar ook onze morele plicht is om van onze coalitiepartners te eisen dat ze zich ook zo duidelijk van geweld distantiëren. Een meerderheid van de Noord-Ierse kiezers heeft een afschuw van geweld.”

McNeely erkent dat Sinn Fein een „democratisch recht” heeft op een stem in de Noord-Ierse regering. „Wij willen de instituties niet bedreigen. Maar wel willen we van Londen weten wat we moeten met partijen die moord en doodslag niet willen veroordelen. We zien nu al dat burgers hun vertrouwen in de Noord-Ierse Assemblee en de regering gaan verliezen, terwijl we nog maar een paar jaar bezig zijn. Het leven is wel veiliger geworden sinds het Goede-Vrijdagakkoord, maar lang niet wat we ervan verwachtten.”

Trimbles woordvoerder geeft toe dat het voor de Noord-Ierse bevolking niet geloofwaardig is om elke zomer te dreigen uit de regering te stappen als dingen hem niet bevallen en het soms, zoals vorig jaar zomer, ook daadwerkelijk te doen. „Deze dreiging moet geen doel op zichzelf worden. Maar elke keer dat Trimble hiermee heeft gedreigd, is hij er sterker uit gekomen. Jammer genoeg is af en toe politieke druk nodig om het vredesakkoord te laten werken.”