„Geweld in Bijbel maakt theologie onrustig”
DOORN - Geweld in het christendom is niet in de geest van Jezus, zei dr. S. Janse maandag in Driebergen bij de presentatie van zijn boek over God en geweld: ”De tegenstem van Jezus”.
De presentatie vond plaats op het theologisch seminarium Hydepark. Dr. Janse, predikant in Driebergen (PKN), bekende in zijn toelichting zijn moeite met „geweldsteksten” in de Bijbel. „Al is mijn vraag niet: hoe is het mogelijk dat God gebood om hele volksstammen uit te roeien? Mijn vraag is wel: hoe is het mogelijk dat mensen dáchten dat God het gebood. Het kan niet anders dan dat goede theologie onrustig wordt van dit Srebrenicascenario.”De Driebergse predikant is echter niet van mening dat geweld niet bij God thuishoort. „Waar kunnen we geweld beter neerleggen dan waar het veilig is: bij God. Dat besef bracht Jezus ertoe om alle geweld voor de realisering van het Koninkrijk van God af te wijzen. Saulus gebruikte wel geweld en Paulus, in navolging van Jezus, niet meer.”
Volgens dr. Janse voert de islam vanaf het begin een politieke dimensie met zich mee, en daarmee geweld. „Geweld bij de islam is in de geest van Mohammed. Geweld in het christendom is niet in de geest van Jezus.”
Rabbijn dr. Zvi Marx, docent aan de Radboud Universiteit Nijmegen, reageerde op dr. Janse. Marx wil af van „de illusie” dat vrijheid en tolerantie christelijke verworvenheden zijn. „Geweldloze vrijheid is mogelijk omdat Europa seculier is. Een christelijk Europa zou helemaal niet geweldloos geweest zijn.”
Dr. Janse speelt volgens dr. Marx het Oude en het Nieuwe Testament te veel uit elkaar. „Lees Exodus: God is een oorlogsstrijder tegen de Egyptenaren. Hij is tegelijk rechtvaardig en barmhartig. Daarvoor hoef je echt niet tot het Nieuwe Testament te wachten.” De teksten waarin God Israël opdraagt om volken uit te roeien, leest de rabbijn als een vorm van oud-oosterse overdrijving.
Ook dr. L. Th. Witkamp, docent Nieuwe Testament aan Hydepark, en de Leidse hoogleraar prof. dr. G. G. de Kruijf reageerden op het boek van dr. Janse. „Voorzichtig, maar niet angstig”, noemde dr. Witkamp het boek. „De schrijver wil vooral eerlijk zijn, ook als dat in zijn eigen vlees snijdt.”
Kritiek had de docent op de visie van dr. Janse op de bergrede als gezindheidsethiek. „Matthéüs achtte de bergrede zelf wél een haalbaar ideaal.”
Prof. De Kruijf, die een bijdrage leverde aan het boek van dr. Janse, bespeurde een „zorgelijke ontwikkeling” in de moderne theologie. „Eerst baden we tot een God die de tanden uit de mond van de goddelozen slaat. Nu bidden we tot een tandeloze God.”
Maar de theologie van de „zachte krachten” mist volgens prof. De Kruijf iets essentieels: de hoop op het Koninkrijk van God tegen alles in. „We hopen op een God die alles recht zal zetten. Want zonder een oordelende God is er geen verlossing en zijn wij verloren mensen.”