Kwaliteitssystemen helpen om op papier aan te tonen dat in de praktijk kwaliteit geleverd wordt. Controlerende instanties proberen met de door hen geproduceerde gedragscodes bedrijven en instellingen te stimuleren tot het open en eerlijk afleggen van verantwoording over het gevoerde beleid.Voor goededoelenorganisaties geldt dat niet minder. Brancheorganisaties en toezichthoudende instanties zoals bijvoorbeeld het CBF (Centraal Bureau Fondsenwerving) hebben zich ten doel gesteld om toezicht te houden op bestuur, beleid, bestedingen, fondsenwerving en verslaglegging. De donateur moet er dus van kunnen uitgaan dat zijn geld op de juiste manier wordt besteed.

Doel voorbij
Om het betrouwbaarheidskeurmerk van het CBF te krijgen en te behouden en om te voldoen aan regelgeving uit de Code Goed Bestuur (richtlijnen voor professioneel bestuur en toezicht bij goede doelen) dienen de aangesloten organisaties jaarlijks veel tijd, energie en middelen te besteden aan het leveren van de gevraagde informatie.

Op de keper beschouwd houdt dit een zekere tegenstrijdigheid in. Als alle middelen inderdaad zouden worden aangewend voor het doel waarvoor zij gegeven zijn (directe hulpverlening enzovoort), resteren dus geen tijd en middelen voor de gevraagde transparantie. In die zin schiet dit nobele streven z’n eigen doel dus voorbij.

Daarnaast kun je je afvragen in hoeverre de doorsneedonateur ook daadwerkelijk in staat is om de verstrekte informatie op de juiste waarde te schatten. Daarom vervullen bovengenoemde organisaties een nuttig doel en kunnen donateurs vertrouwen op hun deskundigheid ten aanzien van het toezicht houden.

Objectieve wegwijzer
Helaas blijkt het ook hier niet alles goud wat er blinkt. Nadat de inzamelingsactie van Coins for Care (waarbij oud Nederlands geld werd ingeleverd ten behoeve van goede doelen) in 2003 was afgerond, besloot de initiatiefneemster van deze geslaagde actie om de Donateursvereniging op te richten. De Donateursvereniging presenteert zich als „een onafhankelijke en objectieve wegwijzer in de goededoelenwereld; het juiste adres voor eerlijke informatie over goede doelen en hun activiteiten.”

Deze week werd bekend dat de Donateursvereniging wordt opgeheven. Dit abrupte einde lijkt een nauw verband te houden met de ophef die is ontstaan over een donatie van 44.000 euro van Coins for Care aan de Donateursvereniging.

De Donateursvereniging is hiermee in haar eigen zwaard gevallen. Enerzijds (b)leek er sprake van belangenverstrengeling en anderzijds voldeed deze donatie niet aan het criterium dat de door donateurs ter beschikking gestelde middelen besteed moeten worden aan het daarvoor door hen bestemde doel. De Donateursvereniging bestond namelijk nog niet ten tijde van de inzamelingsactie.

Transparantie, openheid en verantwoording afleggen is heel goed. En een hartelijke felicitatie aan onze vrienden van Stichting Ontmoeting, voor het ontvangen van de Transparantprijs, is zeker op z’n plaats. Laten we beseffen dat transparantie haar eigen prijs heeft en niet altijd even transparant is als ze lijkt.

De auteur is algemeen directeur van de VBOK.