Luchtvaartshows horen net als de zon bij de zomer. Wie wil, kan ieder weekend wel ergens in de wereld onder de pannen zijn. De afgelopen dagen waren er shows in het Engelse Farnborough en in Oskosh in de Amerikaanse staat Wisconsin. Medio volgende maand kunnen liefhebbers terecht in het Belgische Leopoldsburg.

De luchtshow zaterdag in Oekraïne werd gehouden ter gelegenheid van het zestigjarig bestaan van de luchtmachtdivisie bij Lviv. Veel mensen maakten er een familie-uitje van. Aan de dag kwam een wreed einde toen een Sukhoi brandend in het publiek stortte. Het toestel raakte uit balans tijdens een moeilijke manoeuvre. De linkervleugel raakte de grond en het vliegtuig veranderde in een vuurbal.

De Sukhoi Su-27 is een van de modernste Russische vliegtuigen. Het ontwerp dateert uit het einde van de jaren ’70. Sinds eind jaren ’80 is het in dienst bij onder meer de Russische luchtmacht. Bij de opsplitsing van de Sovjet-Unie kwam een deel van de toestellen in handen van Wit-Rusland en Oekraïne.

De Sukhoi 27 is een groot, tweemotorig jachtvliegtuig. In tegenstelling tot de meeste Russische jachtvliegtuigen, met een beperkt vliegbereik en weinig moderne apparatuur aan boord, heeft de Su-27 een groot vliegbereik en geavanceerde elektronica. De Su-30, een modernere versie ervan, staat bekend omdat het toestel zelfs in staat is raketten naar achteropkomende belagers af te vuren.

De reputatie van de Su-27 op het gebied van veiligheid is technisch gezien goed. De meeste ongelukken met het toestel zijn dan ook terug te voeren op menselijke fouten. Russische vliegers hebben vaak een beperkte vliegervaring, doordat ze wegens geldgebrek veel minder kunnen oefenen dan westerse piloten. Bovendien zijn de vliegeigenschappen van de Su-27 zodanig geavanceerd dat ze veel vaardigheid van de piloot vereisen.

Toch gaat het wel eens mis. In juni 1999 stortte een Su-30 neer bij het begin van de luchtvaartshow op Le Bourget bij Parijs. Het vliegtuig maakte een te diepe looping, waarbij de staart de grond raakte en vlam vatte. De kist kwam neer in een open vlakte. De twee piloten wisten zich met de schietstoel te redden.

De zwaarste ramp bij een luchtshow tot Lviv toe, was op 28 augustus 1988. Toen knalden bij de Amerikaanse luchtmachtbasis Ramstein in Duitsland tijdens een luchtshow drie vliegtuigen van het Italiaanse stuntteam Frecce Tricolori in de lucht tegen elkaar.

Brandend stortten de wrakstukken ter aarde, boven op het samengepakte publiek. Naast de drie piloten kwamen er 67 mensen op de grond om het leven. Een monument met 69 namen en de vermelding van een ongeboren kindje staat tussen de bomen net buiten de vliegbasis.

Vijf jaar geleden, op 26 juli 1997, stortte tijdens een internationale vliegshow in het Belgische Oostende een vliegtuig van de Royal Jordanian Falcons neer in het publiek. Daarbij vielen tien doden, onder wie de piloot, en een vijftigtal gewonden.

Iedere keer na een zwaar ongeval wordt het nut van luchtshows in twijfel getrokken. Laat de militaire toestellen doen waar ze voor zijn en niet stunten boven het publiek, klinkt het. Al is stunten een verkeerd woord. De toestellen voeren niet meer en niet minder uit dan de (ingewikkelde) manoeuvres tijdens een militaire luchtactie.

Zo staat de zaterdag verongelukte Su-27 net als de Mig-29 bekend om de Cobra-manoeuvre die het toestel kan uitvoeren. Daarbij hangt het toestel „op z’n staart” secondenlang stil in de lucht. Hoewel het nut ervan tijdens het luchtgevecht wordt betwist, is het een absolute trekker op vliegshows.

De shows zijn spectaculair. Niet voor niets komen er tienduizenden mensen op af. In Nederland worden jaarlijks ongeveer tien vliegshows gehouden. De grotere in Lelystad, in Scheveningen en op Texel. Het eerste weekend van juli is gewoontegetrouw voor de Koninklijke Luchtmacht, die op een van haar vliegvelden een open dag houdt. De show op Gilze-Rijen begin deze maand trok 270.000 bezoekers.

De Luchtvaartinspectie van de Rijksluchtvaartdienst oordeelt over de burgershows, het ministerie van Defensie is verantwoordelijk voor de militaire. Aangescherpte regels geven aan dat de afstand tot het publiek aanzienlijk moet zijn. De toeschouwers moeten aan één kant van het veld zitten en niet in het rond. Over het publiek vliegen is sinds Ramstein uit den boze. Ook mogen geen passagiers in de showvliegtuigen worden meegenomen.

Zoals zaterdag tragisch is bewezen, verandert een toestel waar de vliegers uit springen in een stuurloos projectiel. Vliegen boven het publiek kan dan verboden zijn, de brandende bal zoekt zelf zijn weg.

De shows gaan gewoon door. Al zullen Russische toestellen, als de Sukhoi Su-27 voorlopig wel niet op West-Europese shows te zien zijn. Niet vanwege hun onveiligheid. Een Zwitserse firma heeft een claim van 60 miljoen dollar uitstaan op de Russische regering. Ieder toestel dat zich buiten de grenzen waagt, wordt aan de ketting gelegd.