Minister Bot (Buitenlandse Zaken) wil opheldering van Rusland over het intrekken van de vergunningen. Volgens Bot is de manier waarop de Russische autoriteiten omgaan met Shell „iets wat zorgen baart” en ondermijnt dit het vertrouwen in Rusland.Shell zou zich op het schiereiland Sachalin in het uiterste oosten van Rusland niet houden aan de afgesproken milieuregels, zo luidde de officiële lezing maandagavond. Maar kenners zien in de laatste actie van het Kremlin echter een teken dat het er de Russen vooral om te doen is de greep op de eigen olie- en gasreserves te versterken.

„Rusland wil niet dat de grote olie- en gasvelden door buitenlandse bedrijven worden geleid. Ze zetten Shell onder druk om tot een akkoord te komen. Het gaat allemaal om geld”, zo vat een econoom van zakenbank UBS samen. Shell heeft momenteel een belang van 55 procent in Sachalin, het grootste olie- en gasproject dat momenteel in de wereld wordt uitgevoerd. De andere aandeelhouders zijn de Japanse bedrijven Mitsui (25 procent) en Mitsubishi (20 procent).

De Nederlands-Britse multinational verkreeg eind jaren negentig tegen zeer gunstige voorwaarden de leiding over het Sachalin-project. Rusland zat destijds om buitenlandse investeerders verlegen en de olieprijzen waren relatief laag. Met de huidige hoge olie- en gasprijzen eisen de Russen nu een groter deel van de koek op.

Verder spelen de verhoogde kosten van het Sachalinproject een rol. Shell moest vorig jaar zomer erkennen dat de kosten van het project waren verdubbeld tot 20 miljard dollar (15,8 miljard euro). Deze onthulling kwam een week nadat Shell en Gazprom een principeovereenkomst hadden getekend over een ruil van gasbelangen, waarbij Shell 25 procent van zijn belang in Sachalin afstaat aan Gazprom in ruil voor een 50 procentsbelang in de gasvelden van Zapoljarnoje Neocomian in West-Siberië.

Het Russische staatsgasbedrijf liet dinsdag weten de gesprekken met Shell te hebben stopgezet. Volgens Gazprom kan in de ontstane situatie over de milieuvergunningen niet verder worden onderhandeld. „De Russische overheid gebruikt de milieuvergunning als breekijzer”, concluderen de analisten van zakenbank Theodoor Gilissen. Shell kon hier dinsdag nog geen commentaar op geven.

Dat het de Russen menens is, bleek dinsdag uit de vraagtekens die een Russisch overheidsorgaan zette bij de ecologische en technische haalbaarheid van een project van ExxonMobil voor de kust van Sachalin. Dit oliewinningsproject is 12 miljard dollar waard. Vorig jaar werden Shell en ExxonMobil door Gazprom gepasseerd voor deelname aan het Sjtokmanveld in de Barentszzee, een van de grootste gasvelden ter wereld.

De agressievere onderhandelingstactiek van Rusland is ook de Europese Commissie niet ontgaan. Die liet dinsdag weten de intrekking van de milieuvergunningen voor het Sachalinproject „zeer ernstig te nemen.” De commissie riep Moskou op te zorgen voor een stabiel en voorspelbaar investeringsklimaat.

De Japanse interim-premier Shinzo Abe zei dinsdag dat vertraging van het Sachalinproject de diplomatieke verhoudingen tussen beide landen zou kunnen verstoren. Japan moet een belangrijke afnemer worden van de olie en gas afkomstig van het schiereiland.