Armoede hoort niet bij mensen. Want mensen zijn vóór Genesis 3 geschapen in een wereld van overvloed en zonder tekort! In die zin kunnen en mogen we niet in armoede berusten. Armoede is tekort. Aan eten bijvoorbeeld. Of aan voedsel. Of inkomen. Of toegang tot diensten. Maar ook tekort in je mens-zijn, omdat je niet tot je bestemming komt of omdat je je van God gegeven talenten niet kunt of niet mag ontplooien. Armoede is tekort, maar ook tekortgedaan wórden.Zo heeft armoede betekenis in zichzelf. Daarbij wil ik overigens niet uit het oog verliezen dat het tekort en het tekortgedaan worden van mens tot mens kan verschillen, van samenleving tot samenleving kan verschillen ook. In die zin kent Nederland echt armen!

Rijkdom is teveel. Wie rijk is, heeft meer dan hij of zij nodig heeft voor zichzelf en voor degenen die op zijn of haar weg geplaatst worden. En eigenlijk geldt hetzelfde als voor armoede: dat heeft te maken met voedsel, met geld, met toegang tot diensten (oververzekerd zijn bijvoorbeeld). Rijkdom is teveel en te veel naar je toe halen. Velen van ons zijn rijk. En zolang armoede bestaat, is rijk zijn verbonden met de wortel van de gebrokenheid van ons bestaan.

Ook in die zin verhouden rijkdom en armoede zich in een gebroken wereld tot elkaar. In die zin is armoede ongerechtigheid. In die zin is er ruimte voor profetisch spreken over rijkdom én armoede en over armoede én rijkdom. Ik sluit me daar, ook vanuit mijn werk, van harte bij aan.

Rijkdom en armoede bestaan pas sinds Genesis 3. Soms ben ik geneigd te denken dat er geen armoede zou zijn als er geen rijkdom was. Of geen rijkdom als er geen armoede was. Maar dan maken we rijkdom en armoede tot relatieve begrippen. Dat is niet goed, omdat het niet spoort met de diepste wortel van de gebrokenheid: zonde.

Sympathie
Deze maand wordt onder de naam Micha Campagne de internationale Micah Challenge in Nederland gelanceerd. Ik heb er een dubbel gevoel bij. Ik heb sympathie voor het initiatief. Bijvoorbeeld omdat ik er voor ben dat we het onrecht en de ongerechtigheid, die onlosmakelijk met armoede verkleefd zijn, aan de kaak stellen. Het internationale karakter van de campagne maakt me warm. Omdat het wereldwijd iets laat zien van grensdoorbrekende verbondenheid en de ambitie elkaar als organisaties en kerken te versterken. Als dit de allesomvattende insteek van de Micah Challenge geweest was, zou ik binnen mijn organisatie een voorstander van deelname zijn. Want volgens mij is dat hetgeen waar we als christenen karakter kunnen tonen en waar we te veel laten liggen.

Dat is de ene kant van mijn dubbele gevoel. Nu de andere kant. De initiatiefnemers van de Micah Challenge hebben niet de verleiding weerstaan zich te verbinden aan de millenniumdoelen, de politiek geïnspireerde doelen van de Verenigde Naties met betrekking tot armoedebestrijding. Het al dan niet realiseren hiervan is bepalend voor het succes van de Micah Challenge. Een gevaarlijke lotsverbondenheid met de politiek. De geschiedenis leert dat. Na de Tweede Wereldoorlog was de Koude Oorlog de motor achter ontwikkelingssamenwerking. Na de val van de Muur zakte het politieke draagvlak onder ontwikkelingssamenwerking weg. Nu leeft het weer op, aangejaagd door de ”war on terror”.

Cijfers
Het profetisch spreken moet niet gaan over de vraag of doelen gehaald worden, maar of christelijke waarden weer in de politiek terugkeren en het denken vanuit macht en eigenbelang overnemen. Bovendien zijn de millenniumdoelen simpel en te kwantitatief. De cijfers bepalen het succes. Daarmee blijft de duurzaamheid van de resultaten buiten beeld. Politieke leiders raken zelfs geïrriteerd als je hen op dit feit aanspreekt.

Uiteindelijk regeren de cijfers over de betekenis van de inspanningen voor de kwaliteit van leven van de mensen om wie het gaat. Daar komt nog bij dat de doelen een hoog utopisch gehalte hebben, waarin geen plaats is voor gebrokenheid en zonde als oorzaken van armoede. Ook in de Micah Challenge kom ik dat niet tegen. Juist daarover zou het profetisch spreken moeten gaan.

Verder zijn de millenniumdoelen manipuleerbaar. Het gaat uiteindelijk om de gemiddelde resultaten op wereldniveau. En dat redden we, met dank aan China en India. Maar de mensen in Afrika vallen tussen wal en schip. Dáár moet het profetisch spreken én handelen over gaan.

Complexe wereld
Ten slotte vraagt de Micah Challenge committering aan haar strategie, ”integral mission”. Ik geloof er niet in. Simpelweg omdat elke situatie uniek is en je dus elke keer op maat gesneden, spannende keuzes in je getuigenis moet maken. Een blauwdruk als integral mission voldoet niet in een complexe wereld. Het leidt tot een spagaat, spanningsloze gemakzucht of onwaarachtige keuzes.

Als de Micah Challenge vandaag de millenniumdoelen en de strategie van integral mission laat vallen, ben ik morgen een pleitbezorger. Want, ik herhaal het, zolang er naast rijkdom armoede bestaat, valt het teveel van het rijke Westen niet te rechtvaardigen en kunnen we er, als het goed is, niet mee uit de voeten. Daarbij leg ik geen maat aan. Ieder moet er in zijn of haar verantwoordelijkheid eigen keuzes in maken. Maar het is en blijft een sterke uitspraak, waar ook ikzelf iets mee moet.

De auteur is directeur van de stichting Woord en Daad.