Medewerkers van TNO Defensie en Veiligheid werken al twee jaar aan nieuwe beschermende kleding voor brandweerlieden. Maandag showden de projectleiders, Eric Mol en Ronald Heus, in de klimaattestruimtes van het onderzoeksinstituut in Soesterberg een eerste versie van het nieuwe pak.Een nieuwe generatie bluspakken voor de brandweer is geen overbodige luxe. Begin juli nog raakte een brandweerman bij het blussen van een vuilbrand in Alkmaar onwel door oververhitting. Door de extreem hoge buitentemperatuur en de hitte van de brandhaard kreeg de brandweerman last van zogenaamde „warmtestuwing.”

De brandweer krijgt regelmatig te maken met dit probleem. Daardoor kampt het slachtoffer met duizeligheid, misselijkheid, coördinatieverlies, flauwvallen. De persoon in kwestie kan uiteindelijk zelfs in coma raken. „Bij een stijging van de lichaamstemperatuur van 37 naar 39 graden kan een brandweerman al te maken krijgen met een verminderd concentratievermogen en met vormen van desoriëntatie. Bij een temperatuur van meer dan 40 graden kan iemand niet meer helder denken.”

Met alle gevaren van dien. Brandweerlieden kunnen het idee krijgen dat een vloer in een brandend huis schuin loopt en gaan zwalken. „Levensgevaarlijk. Brandweerlieden mogen zich niet voor niets hooguit twintig minuten in een brandend pand bevinden.” Regelmatig gaan brandweermensen onderuit.

Korpsen treden niet snel naar buiten met collega’s die tijdens een inzet worden geveld. „Brandweerlieden zijn stoer”, legt Mol uit. „De gedachte is: het hoort erbij, zoiets kan je nu eenmaal overkomen.”

Cijfers zijn dan ook niet voorhanden, omdat een landelijke registratie ontbreekt. „De omvang van het probleem is best wel groot”, vermoedt Heus. Ruwe schattingen lopen in de tientallen tot honderden.

TNO werkt op dit moment in opdracht van de Landelijke Faciliteit Rampenbestrijding, onderdeel van het ministerie van Binnenlandse Zaken, aan een hightechoplossing: een bluspak waarin sensoren de hartslag van de drager, zijn lichaamstemperatuur („kerntemperatuur”) en de temperatuur van zijn huid online registreren en digitaal doorsturen naar een commandowagen.

Op deze manier kan een bevelvoerder op afstand het welzijn van zijn manschappen in de gaten houden. Loopt de lichaamstemperatuur of de hartslag van iemand te hoog op, dan kan hij op tijd worden afgelost, voordat hij naar buiten komt strompelen. „Het pak van de toekomst verschaft informatie over de poppetjes die erin zitten”, vat Mol samen. „Hoe het gaat met de mensen die onder extreme omstandigheden hun werk doen.”

Door deze ontwikkeling krijgt de brandweer straks te maken met een nieuwe functie, voorzien de twee TNO’ers. Bij grote calamiteiten krijgt een veiligheidsfunctionaris een toezichthoudende taak. „Deze persoon houdt toezicht op het welzijn van zijn collega’s. Dat hoeft niet alleen bij een brand te zijn, dat kan ook bij warm weer.”

De zware, beschermende kleding is voor sommige taken verre van ideaal, betoogt Heus. „Een brandweerman is verplicht zijn bluspak te dragen. In de zomer komt dat erop neer alsof je werkt in winterkleding.”

Bij het bevrijden van een bekneld slachtoffer uit een auto of bij het uit een boom halen van een kat heeft een brandweerman meer last dan gemak van zijn pak. „In zulke gevallen kan het best een onsje minder. Een brandweerman moet bij sommige taken gewoon een speciaal T-shirtje kunnen dragen. Wij pleiten daarom voor verschillende soorten kleding voor specifieke vormen van inzet.”

Het nieuwe bluspak wordt in november officieel in Eindhoven gepresenteerd. De twee ontwerpers denken dat het nog vijf jaar duurt voordat het technische hoogstandje uitontwikkeld is. Daarna zou het nog wel eens vijf jaar kunnen duren voordat het bluspak nieuwe stijl wordt ingezet. „De brandweer is een conservatieve organisatie. Bovendien moet het nieuwe pak worden geïmplementeerd in nieuwe opleidingen en cursussen.”

Een doorsnee brandweerpak kost 1500 euro. Mol en Heus verwachten dat het nieuwe pak zo’n 1500 tot 2000 euro gaat kosten. De ontwikkelingskosten bedragen zo’n 2,3 tot 3 ton per jaar. Het project duurt naar verwachting in totaal zo’n tien jaar. Daarmee gaat er zo’n 2,5 tot 3 miljoen euro in zitten.

De grote uitdaging is om de sensoren zo in het pak te verwerken, dat de drager er niets van merkt. „Een brandweerman heeft bij een brand geen tijd om eerst allerlei sensoren aan te sluiten.”

TNO voorziet dat het straks ook mogelijk wordt toxische stoffen te signaleren. „We moeten een betrouwbaar systeem ontwikkelen. Brandweermensen moeten daar volledig op kunnen vertrouwen.”