Het AOW-plan dat Bos donderdag presenteerde, was nog maar een schim van het voorstel dat hij in april deed voor de toekomst van de oudedagsvoorziening. Om de AOW betaalbaar te houden, zou het nodig zijn ouderen via de belastingen te laten meebetalen. Wie dat betrof en per wanneer, bleef onduidelijk. Alle ouderen misschien?Het bespreekbaar maken van een van de nationale politieke trauma’s bekwam Bos slecht. In de PvdA barstte de kritiek meteen los. Maar erger nog, ook de kiezer liet zich niet onbetuigd. Stond de PvdA in de peilingen eerst nog op meer dan vijftig zetels, na de presentatie van het AOW-plan duikelde de partij naar ruim veertig zetels. Gewezen PvdA-lid Van Dam riep op tot heroprichting van een ouderenpartij.

Dat soort politieke partijen beleefde zijn hoogtepunt in 1994. Het CDA verloor bij de verkiezingen in dat jaar maar liefst twintig zetels. Oorzaak daarvan was onder meer dat de christendemocraten in hun programma hadden opgenomen dat de AOW-uitkering moest worden bevroren. De ouderenpartijen profiteerden spectaculair: het Algemeen Ouderen Verbond en de Unie 55+ haalden samen zeven zetels. CDA en VVD, wijs geworden door de geschiedenis, beloven nu om het hardst dat de AOW bij hen veilig is. „Handen af van de oudedagsvoorziening”, houden ze de PvdA voor.

Door de kritiek en de daarmee gepaard gaande dramatische daling in de opiniepeilingen werd PvdA-leider Bos gedwongen meer details te verschaffen over zijn voorstel. Niet alle ouderen, maar alleen de rijkeren zouden belasting moeten gaan betalen voor de AOW, stelde hij. Wie minder dan 10.000 euro aanvullend pensioen ontvangt, hoeft niet bij te dragen.

De kritiek verstomde echter niet. Bos beloofde te zullen luisteren. Dat resulteerde gisteren in een herzien plan voor de AOW. De belangrijkste elementen daarvan zijn dat 65-plussers pas vanaf 2011 moeten meebetalen aan de oudedagsvoorziening en dan alleen als ze een aanvullend pensioen hebben van 15.000 euro of meer.

De aanpassing van het voorstel was ingegeven door het commentaar op de oorspronkelijke voorstellen, gaf Bos in de media toe. „In de partij zijn er heftige discussies over gevoerd en ook de druk van buiten was enorm.” De PvdA-leider schaamt zich er niet voor dat hij aan de kritiek heeft toegegeven. „De plannen zijn er beter van geworden, dus het is het waard geweest.”

Dat laatste is nog maar de vraag. Het beeld dat Bos „lef toont met keihard hervormen”, zoals zijn partijgenoot Van der Ploeg boven zijn artikel in Het Financieele Dagblad schreef, verdient op zijn minst bijstelling. Is de kandidaat-premier wel zo moedig, nu hij onder druk van de kiezer toegeeft op een van de meest principiële punten uit de PvdA-plannen voor de nabije toekomst?

GroenLinks-fractievoorzitter Halsema vreest zelfs dat de moed Bos in mogelijke coalitiebesprekingen met andere partijen helemaal zal ontvallen: „Hij heeft zijn onderhandelingspositie over de AOW nu al zo verzwakt dat op het AOW-uitstel van nu waarschijnlijk het AOW-afstel van 2011 volgt.”