Vanaf 26 augustus zullen de paspoorten die de overheid verstrekt zijn voorzien van een chip met een digitale opname van het gezicht van de houder (gelaatsscan). In de toekomst zal daar nog een digitale vingerafdruk aan worden toegevoegd. Het zijn vormen van biometrische identificatie. Dat houdt in dat de identiteit van een persoon wordt vastgesteld aan de hand van unieke lichaamskenmerken zoals de iris, het gezicht, de vingerafdruk, de stem enzovoort. De lichaamskenmerken worden met behulp van een computer gemeten en opgeslagen in een chip en/of een computerbestand.Met de invoering van het paspoort voldoet Nederland aan de eisen die de Europese Unie heeft gesteld. Identiteitsfraude moet zo worden voorkomen.

Sinds de aanslagen van september 2001 in de VS heeft veiligheid topprioriteit. De overheid daar stelt sindsdien hoge eisen aan de identificatie van de eigen burgers en vreemdelingen die het land bezoeken. Andere westerse landen volgden. Afgelopen week werd weer eens duidelijk hoe gevoelig onze samenleving is voor terreurdreiging. De moderne, meer betrouwbare identificatiesystemen kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de bestrijding van criminaliteit en terreur.

Toch is er ook sprake van een groeiend spanningsveld. Het is de plicht van de overheid om af te wegen of de middelen die worden ingezet in verhouding staan tot het doel dat wordt nagestreefd. De burger die bijvoorbeeld op levensbeschouwelijke gronden moeite heeft met biometrie en chiptechnologie, heeft geen alternatieven. Wie straks een paspoort weigert, zal beperkingen ondervinden bij het reizen.

De overheid beschikt over de zwaardmacht (Romeinen 13) en het is haar taak de burgers te beschermen. Betrouwbare identificatie kan daarbij een belangrijk instrument zijn. Te veel machtsconcentratie zou echter kunnen leiden tot een dictatoriale overheid zoals wordt beschreven in Openbaring 13.

Ten aanzien van biometrie en chiptechnologie is waakzaamheid zeker geboden. In oktober 2005 waarschuwde de Raad van Europa dat biometrie rechtstreeks raakt aan de integriteit en waardigheid van het menselijk lichaam. Een werkgroep van de Europese Commissie kwam onlangs tot de conclusie dat er geen centrale databanken moeten komen met biometrische gegevens van de Europese burgers. Men achtte de kans op misbruik en oneigenlijk gebruik te groot.

Ook bestaan er vraagtekens over de veiligheid van moderne identificatiesystemen. Ik sluit niet uit dat er in de toekomst rechtszaken zullen worden gevoerd om beleid en wetgeving op dit gebied te toetsen aan de Nederlandse Grondwet.

Extra service
Biometrie en chiptechnologie zullen de komende jaren ook op grote schaal in de private sector worden toegepast. Een van de gevolgen zal zijn dat zowel de omvang als de intensiteit van de informatieverwerking in de samenleving zal toenemen. Een bank kondigde onlangs aan stemherkenning te gaan invoeren voor klanten die telebankieren.

Afgelopen week introduceerde een dierentuin de gelaatsscan bij de toegangscontrole voor abonnementhouders. Het systeem zou betrouwbaarder zijn en het management tevens in staat stellen te registreren hoe het consumptiegedrag van abonnementhouders op het terrein is. Daardoor is het mogelijk extra service te bieden aan de klanten.

Door het snelgroeiende aantal elektronische sporen dat we dagelijks achterlaten, dreigen we meetbaar en transparant te worden. Dat kan weer leiden tot excessen zoals misbruik van informatie. Daarom is het gewenst het proces dat ik schetste kritisch te volgen. Ondanks de juichstemming bij overheid en bedrijfsleven.

De auteur is publicist en schreef onder meer een boek over de invloed van moderne identificatiesystemen zoals biometrie, nummeridentificatie en chips op het leven.