Fidel Castro kwam ter wereld in het oosten van Cuba, waar zijn vader, een welgestelde Spaanse immigrant, een suikerrietplantage had opgebouwd. Later, in de jaren vijftig, trok dictator Fulgencio Batista aan de touwtjes in Cuba. Hij vormde het Caraïbische eiland in samenwerking met de Amerikaanse maffia om tot een vrijplaats voor Amerikaanse bordelen en gokpaleizen.Fidel -men duidt hem vaak alleen met zijn voornaam aan- beraamde met medestudenten een aanslag op de Moncadakazerne om het regime van Batista omver te werpen. De aanval mislukte en Castro werd opgesloten: „Veroordeel mij maar, het doet er niet toe, de geschiedenis zal mij vrijspreken”, luidde zijn beroemd geworden uitspraak. Castro kreeg amnestie en begon met de nu legendarische Argentijnse arts Ernesto Che Guevara een guerrilla met als doel in het gecorrumpeerde land de socialistische heilstaat te vestigen. De guerrillero’s slaagden er met hun kleine Gideonsbende in dat Batista Cuba ontvluchtte.

”Socialismo”
Castro trad 1 januari 1959 aan als regeringsleider. De VS erkenden zijn bewind maar lagen binnen enkele maanden met Cuba in de clinch vanwege de steeds radicalere koers die Castro ging varen. Hij nationaliseerde Amerikaanse bezittingen en bedrijven en vroeg de Sovjet-Unie om geldelijke steun.

Op 16 april 1961 bestempelde Castro zijn revolutie als „socialistisch.” Daags erna sloeg hij de door de CIA gesteunde invasie in de Varkensbaai af, waarmee hij de VS vernederde.

De VS namen op hun beurt Cuba -nu een communistische buitenpost op 150 kilometer afstand van de VS- economisch in een wurggreep en de CIA beraamde meerdere plannen om Castro te vermoorden. De rakettencrisis van 1962 -de SU plaatste raketten op Cuba maar bond later gelukkig in en haalde ze weg- werd het dieptepunt in de relatie tussen Cuba en de VS.

Aanstekelijk Cuba
Na de val van de Muur in 1989 verloor Castro de steun van Rusland. Fidel vestigde toen zijn hoop op het massatoerisme en de export van medicijnen. Het bleek een vergissing: er ontstonden allerlei tekorten en een miljoen Cubanen staken als ”balsero’s” in gammele bootjes (vaak niet meer dan autobanden) de Straat van Florida over naar de VS.

In Miami (”Klein Havana”) in Florida bevindt zich nog altijd een kolonie van enige honderdduizenden Cubanen. Castro reageerde verbeten: „Ik ben er nog en het socialisme werkt ook nog.” Zijn innigste vriend is de Venezolaanse president Chavez - als grootste geldschieter door goedkoop olie te leveren Cuba’s redder in nood.

Vandaag de dag is Cuba (met China, Vietnam, Laos en Noord-Korea) een van de vijf overgebleven communistische regimes. Het Cubaanse regime bezit echter een heel eigen dynamiek: de revolutionairen hebben het analfabetisme weten uit te roeien en er is een voor iedereen toegankelijk zorgstelsel van relatief hoge kwaliteit. De levensverwachting van de Cubanen is met 77,3 jaar net zo hoog als die van de Amerikanen.

Icoon
Castro heeft met zijn charisma wereldwijd veel mensen voor zich weten te winnen. Tot op de dag van vandaag is hij de ster van de links denkende mensheid - zie bijvoorbeeld de populariteit van de modieuze ’Castropetjes’ naast kledingstukken met afbeeldingen van Che Guevara. Gemakshalve dreigt men daarmee voorbij te gaan aan het feit dat Fidel een dictator is die over lijken kan gaan. Hoewel hij in het geopolitieke krachtenspel nauwelijks gewicht heeft en hij vaak als een ’reliek’ uit de oude doos wordt beschouwd, wist hij door zijn jarenlange leiderschap een stempel te zetten op het links gekleurd politieke beleid in Zuid-Amerika.

Wanneer zijn ster zal verbleken, verliezen velen in Castro een icoon die bijna een halve eeuw de druk van Washington heeft weten te weerstaan. Zijn dood zal een moreel vacuüm creëren en het is de vraag of iemand dat zal kunnen invullen. Chavez misschien?