In deze verklaringen geeft de president aan welke delen van een nieuwe wet die hij net heeft ondertekend mogelijk door hem genegeerd zullen worden. „De president selecteert delen van de wet die hem niet uitkomen. Dat is in strijd met het motto van zijn grote voorganger George Washington. Die verklaarde dat een president „alle aspecten van een wet” moet goedkeuren, of hem geheel moet verwerpen”, aldus Michael Greco, voorzitter van de ABA.Hij wijst erop dat het parlement een presidentieel veto met een tweederdemeerderheid ongedaan kan maken. Dat is niet het geval bij eerdergenoemde verklaringen. „De president handelt daarmee naar eigen believen, en dat kan niet; hij moet zich houden aan de wet zoals die door de volksvertegenwoordiging is goedgekeurd. Door het veelvuldig toepassen van ”verklaringen bij ondertekening” verstoort de president in feite de scheiding der machten, en dat brengt de grondwettelijke basis van onze maatschappij in gevaar”, aldus Greco.

Hij benadrukt dat het ABA-rapport geen politieke aanval op president Bush is, maar een „signaal” om te voorkomen dat het gebruik van de verklaringen uit de hand loopt. Hij vroeg elf ABA-leden, onder wie zowel Republikeinen als Democraten, de kwestie door te lichten. In haar rapport wijst de commissie erop dat de verklaringen vroeger ook al werden gebruikt. Maar in het verleden gebeurde dat met mate en vaak om een omstreden wet nog eens door justitie te laten doorlichten. In de Amerikaanse geschiedenis hebben voorgangers van Bush dit instrument 600 keer toegepast.

In de afgelopen zes jaar kwam president Bush volgens de ABA echter al met 800 verklaringen, die betrekking hadden op meer dan 100 wetten. De huidige president gebruikt deze verklaringen volgens het ABA-rapport „vaker en systematischer” dan zijn voorgangers. Daarmee dreigt de verklaring volgens de ABA te verworden tot een „politiek instrument.”

De president verklaarde bijvoorbeeld eerder dit jaar dat het verbod op het martelen van gevangenen -dat net was goedgekeurd door het parlement- door hem genegeerd zou worden als de „nationale veiligheid” dat vereiste.

De ABA vindt dat dit niet kan en werkt aan voorstellen om hierin verandering te brengen. Senator Arlen Specter wacht daar niet op. De situatie is volgens hem „dringend.” Specter is een prominente partijgenoot van de president en bovendien voorzitter van de juridische commissie van de Senaat. Hij lag al eerder overhoop met het Witte Huis, onder meer vanwege het geheime afluisterprogramma van het NSA (National Security Agency), dat eind vorig jaar door The New York Times werd onthuld.

President Bush lapt volgens Specter niet alleen de wetgeving aan zijn laars, maar hij ondermijnt volgens hem ook de bevoegdheden van het parlement. „Het parlement beslist over wetgeving, niet de president”, aldus Specter. Volgens Michelle Boardman van het ministerie van Justitie is Bush’ gebruik van de desbetreffende verklaringen „volkomen legaal.” Dit past volgens haar binnen de theorie over ”unitary executive” oftewel het centrale gezag.

Vicepresident Cheney is een van de meest uitgesproken voorstanders van dit beginsel, dat uitgaat van meer bevoegdheden voor de president ten koste van parlement en rechterlijke macht. „De Engelse koning James II propageerde dit al in de 17e eeuw; maar de Bill of Rights stipuleerde toen nadrukkelijk dat het negeren van wetten zonder akkoord van het parlement onwettig is. Datzelfde beginsel is overgenomen in onze grondwet”, aldus advocaat Neal Sonnett, die de ABA-commissie voorzat.

Is er een mogelijkheid dat het parlement het gebruik van de omstreden verklaringen aan banden legt, zonder dat Bush dat besluit dan ook weer gewoon naast zich neerlegt? „Een goede vraag; misschien is het beter de verkiezingen in november af te wachten, die mogelijk een eind maken aan het Republikeinse overwicht in het Huis van Afgevaardigden of de Senaat”, aldus Democratisch senator Patrick Leahy.