Het debat heeft alles te maken met de verkiezingen in november. Het is een onderwerp waarover de Republikeinen sterk verdeeld zijn. Bovendien bleek volgens een recente opiniepeiling van Gallup dat 72 procent van de Amerikanen voor versoepeling van de stamcelregels is. De Democraten willen dat gegeven politiek uitbuiten.De Democratische president Clinton vond het onderwerp indertijd blijkbaar te ingewikkeld en schoof het voor zich uit. Dientengevolge kwam het op de agenda van zijn Republikeinse opvolger George Bush terecht. Die besliste in de zomer van 2001 dat er voortaan alleen overheidsgeld -belastinggeld dus- gebruikt mocht worden voor onderzoek waarbij stamcellen werden gebruikt van bestaande stamcellijnen.

Het gaat hier welteverstaan om embryonale stamcellen van embryo’s die overblijven bij behandelingen in vruchtbaarheidsklinieken. Volgens conservatieve christelijke en Republikeinse groeperingen is het immoreel om embryo’s voor stamcelonderzoek te gebruiken, omdat men dan leven vernietigt ten behoeve van de wetenschap. „Dat kan nooit de bedoeling van de Schepper zijn geweest”, aldus maandag senator Sam Brownback, tegenstander van versoepeling van de regels voor stamcelonderzoek.

Dit is ook het standpunt van president Bush. Hij wil alleen overheidsgeld beschikbaar stellen voor onderzoek als het hierbij stamcellen betreft van een beperkt aantal al bestaande stamcellijnen. Er is geen geld om nieuwe stamcellijnen te creëren, waarvoor embryo’s vernietigd moeten worden. Het onderzoek van dit soort stamcellen is overigens niet verboden in Amerika. Universiteiten en klinieken verrichten dit soort onderzoek, maar zij financieren dat uit particuliere bronnen.

Tegenstanders van onderzoek van embryonale stamcellen zeggen dat men net zo goed onderzoek kan doen met stamcellen uit ander weefsel. Sommige deskundigen bestrijden dit. „Alleen embryonale stamcellen kunnen zich ontwikkelen tot elk gewenst soort weefsel, en dat biedt uitzicht op therapieën voor een aantal ernstige ziekten waaronder diabetes”, aldus Zach Goldberg, woordvoerder van de American Diabetes Association.

De ziekte van Alzheimer is een ander voorbeeld. Daarom pleit voormalig first lady Nancy Reagan bij haar Republikeinse partijgenoten in Washington voor versoepeling van de criteria, waardoor nieuwe stamcellijnen gecreëerd zouden mogen worden. Oud-president Ronald Reagan overleed twee jaar geleden aan alzheimer.

Een andere prominente Republikein, senator Arlen Specter, is voorzitter van de juridische commissie van de Senaat. Specter is enkele jaren geleden behandeld voor kanker en hij is goed hersteld. „Onderzoek van embryonale stamcellen kan ook hier perspectief bieden op succesvolle therapieën. Ik vind het onverantwoord om de wetenschap deze mogelijkheid op vooruitgang te ontzeggen”, aldus Specter.

Maar als dit soort onderzoek toch op particuliere basis plaatsvindt, waarom dan zo veel drukte over versoepeling van de overheidscriteria? „Omdat er dan meer geld beschikbaar komt voor dit soort onderzoek. Verder zou versoepeling van de overheidscriteria het verzet verzwakken van allerlei groepen die niets van embryonaal onderzoek moeten hebben. In sommige staten hebben die weinig invloed, maar in andere gebieden is die juist groot, en dat kan gevolgen hebben voor dergelijk onderzoek”, aldus hoogleraar Fred Chang van de Columbia Universiteit in New York.

Als een ruime meerderheid van de kiezers voor versoepeling is, is president Bush dan niet bereid bij te draaien? „Reken daar maar niet op”, verzekert Witte Huiswoordvoerder Ken Lisaius. Dat betekent dat de Senaat een tweederdemeerderheid, oftewel 67 stemmen, nodig heeft om een presidentieel veto ongedaan te maken. Zelfs de voorstanders van versoepeling betwijfelen of dit lukt.

Dat betekent dat alleen twee andere voorstellen president Bush bereiken: verruiming van de criteria voor onderzoek met stamcellen uit andere bronnen dan embryo’s en een algemeen verbod op het produceren van embryo’s voor wetenschappelijk onderzoek. Verder is het duidelijk dat de Democraten dit onderwerp bij de tussentijdse verkiezingen in november zullen gebruiken om een wig te drijven tussen gematigde Republikeinen en sommigen van hun vertegenwoordigers in het Congres in Washington.