Prof. Philip Holtrop, emeritus hoogleraar theologie aan Calvin College (Grand Rapids), presenteerde gisteren een uitgebreide studie over de hervorming van de gereformeerde theologie met het oog op de 21e eeuw. Daarbij moet volgens hem met name rekening worden gehouden met de overgang van modernisme naar postmodernisme.Dat modernisme was overigens een product van de westerse beschaving. Voor China is dit denken altijd vreemd gebleven. Daarentegen sluit het postmodernisme goed aan bij de pragmatische Chinese cultuur. Holtrop, die enkele jaren in China doceerde, kon daarover uit eigen ervaring spreken. Ook voor de evangelischen zijn in het postmodernisme, waar de nadruk ligt op het gevoel, aanknopingspunten te vinden.

Hoe ligt dat bij de gereformeerden, zo vroeg Holtrop zich af. Wat betekent het om in deze tijd gereformeerd te zijn? Wat moet er in de leer en de ethiek aangepast worden? Hoe wil God dat wij in deze wereld leven?

Paradigma’s
Nu hebben in de geschiedenis van het christendom al vaker ingrijpende wijzigingen plaats gevonden. In aansluiting bij de rooms-katholieke theoloog Hans Küng onderscheidt Holtrop zes verschillende paradigma’s. De Reformatie is er daar een van. Daarbij geldt overigens dat de Reformatie een duidelijke verscheidenheid vertoonde en datzelfde moet ook gezegd worden van de gereformeerde theologie.

Holtrop vindt daarbij op het gereformeerde erf het onderscheid tussen de meer verbondsmatige en de meer scholastische theologie het belangrijkste. De eerste lijn is die van Calvijn (die veel respect had voor Plato), Bullinger, Ursinus, Olevianus en Coccejus. De andere lijn begint bij Beza (die onder invloed stond van het aristotelische denken) en wordt voortgezet door theologen als Zanchius en Voetius.

Calvijn spreekt bij voorkeur over God de Vader, de scholastieke theologie over God als de Almachtige. Terwijl Calvijn niet de nadruk legt op het karakter van de Schrift als het Woord van God, hebben de latere scholastieke theologen juist veel aandacht voor de onfeilbaarheid van de Schrift.

Ten aanzien van de verkiezing ligt bij Calvijn de nadruk op de troost en de verzekering, terwijl de andere richting vooral het accent legt op Gods eeuwige besluiten. Zij hadden dan ook moeite om recht te doen aan de menselijke vrijheid en verantwoordelijkheid. Het gaat hier om belangrijke zaken die het hart vormen van de gereformeerde theologie.

In later eeuwen bestaat er onder gereformeerden verschil van mening hoe theologen als Schleiermacher, Barth, Niebuhr, Moltmann, Berkouwer en H. Berkhof moeten worden gewaardeerd. Tegenover de opkomst van de evolutieleer en de historisch-kritische benadering van de Bijbel, hield de oude school van Princeton (Hodge en Warfield) vast aan het gezag van de Bijbel en de Westminster Confessie.

Daarentegen probeerden in de laatste helft van de 19e eeuw en de eerste helft van de 20e eeuw liberale theologen en gereformeerde aanhangers van het ”social gospel” zich aan te passen aan de wereld om hen heen. Conservatieve gereformeerden waren geneigd beide groepen op één hoop te gooien.

Waardigheid
In de huidige situatie is het van belang dat de verbondsmatige richting in de gereformeerde theologie meer aansluiting vindt bij het postmodernisme. Het is daarom nodig, aldus Holtrop, om op die lijn door te gaan. Van daaruit is het waardevol aan onze generatie een gereformeerde visie op de wereld te presenteren.

Daarbij gaat het erom God te laten zien als een liefhebbende Vader en om de waardigheid die Hij aan de mensen gegeven heeft. Dat ook in andere godsdiensten waardevolle elementen voorkomen, is volgens hem niet uit te sluiten. We moeten ons richten op de unieke Naam van Jezus Christus. Als Heer der wereld is Hij meer dan Verlosser. Alle mensen moeten worden uitgenodigd voor het grote feest, in plaats van te worden gewaarschuwd voor het helse vuur, zo stelde prof. Holtrop.

In het Amerikaanse Princeton wordt deze week een conferentie gehouden over ”Gereformeerde gemeenschappen in een tijdperk van groeiende globalisering en pluralisme”. Dinsdag, woensdag en donderdag een verslag.