Te veel kerken gaan tegen de vlakte, vindt Rob Wolters, secretaris van Task Force Toekomst Kerken. „En dat is jammer. Kerken hebben een bezielende functie in de samenleving. Het zijn karakteristieke gebouwen met een krachtige uitstraling. Wie voor het eerst in een stad of dorp komt en naar het centrum wil, hoeft alleen maar de kerk op te zoeken.”

De stichting, die zich inzet voor het behoud van kerken en kloosters, is een initiatief van onder anderen oud-commissaris van de Koningin Frank Houben, Frank Petter (burgemeester van Woudrichem), Heins Willemsen (oud-directeur Monumentenhuis Brabant) en Wolters, algemeen directeur van het European Centre for Nature Conservation.

Nederland telt ongeveer 7000 kerkgebouwen. Jaarlijks krijgen er zestig tot zeventig een andere functie. Ze worden gesloopt of komen leeg te staan. Wolters: „Op termijn kunnen nog zo’n duizend gebouwen in de gevarenzone komen, maar dat is een indicatief cijfer. En dat terwijl een passende herbestemming altijd mogelijk is. Slopen hoeft niet.”

De taskforce zoekt daarom naar oplossingen voor leegstaande kerkgebouwen. Door het onderwerp op de politieke agenda te zetten of door het beschikbaar stellen van zijn kennis over herbestemming en financiering. Ook steunt hij de lokale betrokkenheid en inzet bij het behoud van kerken.

Zelf is Wolters betrokken bij de stichting Sterk, die de Sint-Jozefkerk in Kaatsheuvel probeert te redden van de slopershamer. De actiegroep, die bestaat uit burgers, parochianen en omwonenden, heeft zijn eerste succes al geboekt. De plaatselijke overheid kijkt of het gebouw toch een andere functie kan krijgen.

Vooral bisdommen letten er goed op dat voormalige kerkgebouwen een passende bestemming krijgen, zegt Wolters. De nieuwe functie mag niet in strijd zijn met het oorspronkelijke doel. „Kerken zijn gewijde gebouwen. De taskforce ziet liever ook geen disco of supermarkt in een voormalig kerkgebouw. Daarom zoeken we eerst naar andere mogelijkheden. Maar als die er niet zijn, is er weinig keus. Uiteindelijk gaat het er ons om dat het gebouw niet wordt gesloopt.”

Het behoud van godshuizen is niet alleen een taak van de kerken, benadrukt hij. „Ook de overheden van Nederland moeten hun nek uitsteken. Gelukkig realiseren gemeentebesturen zich vaker dan voorheen dat de sloop van kerkgebouwen niet alleen een probleem van kerkgemeenschappen is. Het behoud van de gebouwen mag niet onevenredig zwaar op de schouders van de kerken rusten. Kerken zijn van ons allemaal. Daarom is het van belang dat de overheid, maar ook banken en bedrijven geld steken in het behoud en de restauratie ervan. Als samenleving hebben we een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid.”

De Task Force Toekomst Kerken is in de eerste vier maanden van haar bestaan al van alle kanten benaderd voor hulp. Door actiegroepen, burgers, overheden, politieke partijen, kerkbeheerders, bouwbedrijven en groeperingen die een kerkgebouw zoeken voor hun activiteiten. De Rooms-Katholieke Kerk en de Protestantse Kerk in Nederland hebben inmiddels ieder een landelijke adviesgroep opgericht om de toekomst van kerkgebouwen meer aandacht te geven.

Toch is de stichting nog volop bezig nieuwe initiatieven te ontwikkelen. Zoals een website, waarop lokale groepen informatie kunnen vinden over de herbestemming van kerkgebouwen. Binnen enkele maanden lanceert de stichting een eerste website.

De actie Open Kerk is bedoeld om kerkgebouwen meer toegankelijk en aantrekkelijk maken. Wolters: „Het stoort me dat kerkgebouwen het grootste deel van de week, soms zelfs van het jaar, gesloten zijn. De drempel is te hoog en daardoor staan kerken te ver af van het dagelijks leven. De deuren moeten openstaan voor mensen die spiritualiteit en rust zoeken. Die willen genieten van de ruimte, de geschiedenis van zo’n kerk, van de architectuur.”