Een pastor kan niet alle mensen helpen. Luisteren, praten, bidden en Bijbellezen blijken soms niet genoeg te zijn om psychische problemen op te lossen. Dat is dan een reden om door te verwijzen naar de hulpverlening. Ook een pastor moet bij zijn leest blijven! Het ’diepere spitten’ is voor de psychotherapeut of psychiater. Over wat er zich in de diepte van de menselijke psyche kan afspelen, schrijft ds. H. J. Hegger in ”Afdalen in je ziel”. Ds. Hegger heeft jarenlang zijn eigen vertwijfelingen, zielskwellingen, angsten en complexen geanalyseerd. Ooit heeft hij daarbij hulp gehad van een psychiater, maar het boek komt grotendeels voort uit zijn eigen denkkracht. Dat maakt het tot een origineel boek.

Hij schrijft over oerneigingen, driften, onderbewustzijn, gevoelens, verstand, wil, geweten, psyche, geest, etcetera. Het zijn allemaal bekende begrippen voor wie psychologische literatuur leest. Hij beschrijft de zelfanalyse en het oplossen van de innerlijke conflicten. Telkens biedt zijn eigen leven het illustratiemateriaal. Het autobiografisch gehalte is dus hoog.

Het is interessant om het boek van ds. Hegger te vergelijken met andere soortgelijke literatuur. Ingeborg Bosch beschrijft in ”De herontdekking van het ware zelf” ook hoe mensen beschadigde gevoelens uit hun verleden kunnen opsporen. Vervolgens kunnen die met therapeutische oefeningen herbeleefd worden. Daarna wordt het traumatische verleden beter geïntegreerd in het hier en nu van elke dag. Pijn uit het verleden wordt op zijn plek gezet. Mensen gaan zich vervolgens aanmerkelijk beter voelen.

Er zijn wel verschillen met ”Afdalen in je ziel”. Bij Bosch is de therapeut de analist en Hegger heeft het over zelfanalyse. Bosch heeft bovendien niets met het christelijk geloof. Hegger koppelt wat hij zegt aan de theologie, zonder dat hij theologie en psychologie door elkaar laat lopen. Psychisch herstel en geestelijke wedergeboorte zijn voor Hegger twee grootheden die hij naast elkaar laat staan.

De Amerikaanse pastoraal-therapeute Leanne Payne schuift theologie en psychologie juist in elkaar, bijvoorbeeld in haar boek over homofilie, ”Het gebroken beeld”. Zij speurt ook naar beschadigde emoties uit het verleden. Ze diept ook trauma’s op om ze opnieuw te beleven en in het heden vanuit een volwassen levensperspectief te ondergaan. Haar middelen zijn die van de pastor. Zij doet dat al biddend en staat ervoor open dat de Heilige Geest de pijn van het psychische leven openlegt. Wedergeboorte en psychische genezing vallen eigenlijk samen.

Ik noem expres deze twee auteurs naast Hegger, om te laten zien dat hij een middenpositie inneemt als het gaat om innerlijke genezing in relatie tot het werk van God. Die deel ik ook. Toch voel ik me in die middenpositie ook altijd een beetje verlegen als ik met evangelische pastors spreek. De wedergeboorte verandert volgens Hegger alleen de richting van ons psychische leven. Dat wordt op God gericht. Zij verandert niet de misschien wel problematische inhoud van de psyche. Een kind van God kan immers ook lichamelijke kwalen hebben. Ik had graag gezien dat de auteur hier uitvoeriger was geweest. Kan een levende relatie met God ook niet voldoende zijn om de vuile boel in onze psyche eruit te krijgen? Of is wat Leanne Payne voorstaat, gewoon hetzelfde psychische proces dat Hegger wil bereiken, met gebruik van theologische woorden? Is wat zij ”Heilige Geest” noemt, wat Hegger toenemend zelfinzicht noemt?

Hegger hoopt met zijn analyses andere mensen te helpen. In het bijzonder hoopt hij met zijn boek pastores toe te rusten. Dat zal zeker lukken. Ik voeg nog een doelgroep toe. Christelijke psychologiestudenten kunnen veel leren van dit boek dat een prima aanvulling biedt op de seculiere psychoanalytische literatuur.