Dr. Joke van Saane: „Een ontnuchterende uitkomst. Als er sprake is van genezingen, betreffen die vooral vage, psychische aandoeningen.”Dr. Van Saane, godsdienstpsycholoog aan de Vrije Universiteit, verrichtte samen met godsdienstsocioloog prof. dr. Hijme Stoffels (VU) een onderzoek onder een dwarsdoorsnede van de achterban van de Evangelische Omroep. De onderzoeksgroep van de VU gaat de uitkomsten, die onlangs in het radioprogramma De Ochtenden werden gepresenteerd, nog verder analyseren.

Aan dit eerste grootschalige onderzoek naar gebedsgenezing in Nederland werkten 888 mensen mee. Van hen zegt 93 procent gelovig te zijn opgevoed. Kerkelijk zijn ze vooral afkomstig uit de breedte van de Protestantse Kerk (35 procent), de kleinere reformatorische kerken (19 procent) en evangelische gemeenten (33 procent).

Van de ondervraagden gelooft 91 procent dat mensen door de kracht van het geloof kunnen genezen; 66 procent gelooft dat sommige mensen een bijzondere gave hebben ontvangen; 59 procent heeft wel eens meegemaakt dat iemand door de kracht van het geloof genezen is; 49 procent gelooft dat alle ziekten door geloof genezen kunnen worden.

Van de mensen die naar genezing door gebed hebben gezocht -ongeveer de helft van de respondenten- heeft een kwart die genezing ook daadwerkelijk ontvangen. Meestal ging dat geleidelijk, slechts in een enkel geval vond de genezing van het ene op het andere moment plaats. De meeste christenen (65 procent) zeggen dat ze niet genezen zijn, maar wel kracht van God ontvingen om hun ziekte te dragen. Tien procent geeft aan dat er niets gebeurde na het gebed om genezing.

Uit het onderzoek blijkt verder dat de respondenten wanneer zij ziek zijn vrijwel altijd om genezing bidden (97 procent) en in veel gevallen ook medeleven van andere christenen ondervinden: bij 94 procent baden ook ánderen om genezing. Voor Bijbelse gebruiken als ziekenzalving en/of handoplegging kozen minder mensen: 45 procent.

Vrijwel allen (95 procent) die aldus genezen zijn, schrijven hun genezing toe aan ingrijpen van God. 89 procent gelooft dat de ervaring van genezing hun leven heeft veranderd; 86 procent gelooft dat de ervaring hun geloof heeft veranderd.

Een grote minderheid (42 procent) is wel eens bij een gebedsgenezingsbijeenkomst geweest. 72 procent is nu gezond, 16 procent kwakkelt, 12 procent bleef ziek.

Genezing wordt vooral gemeld van ziektes als depressiviteit, burn-out, vermoeidheid, rug-, schouder-, nek- en hoofdpijnklachten; 78 procent van degenen die naar genezing door geloof hebben gezocht, onderging medische behandelingen.

Genezing zou er alleen zijn bij vage klachten. Hoe kijkt u aan tegen opzienbarende genezingswonderen die Jan Zijlstra en vele andere gebedsgenezers laten zien?

„Het is maar net vanuit welke perspectief je hiernaar kijkt: vanuit het geloof of vanuit de wetenschap. We kunnen ons voorstellen dat zieken baat hebben bij hun geloof en kracht ontvangen om hun ziekte te dragen. Maar dat is wat anders dan van ziekten genezen worden. Onze conclusies vertellen een ander verhaal. Mensen die genezen worden, worden vooral van allerlei onbegrepen ziekten en psychische aandoeningen genezen. Veelzeggend is dat men dan vaak ook niet naar een arts gaat, omdat die „er toch niets van snapt.” We zijn geen verhalen tegengekomen van zieken die hun krukken weggooiden of genazen van kanker.”

Maar gebed helpt bij ziekten, ervaren veel christenen.

„Het helpt zeker, maar vooral psychisch, niet medisch. Het geloof is zeker een positieve factor in het ziekteproces. Dat zegt overigens Jan Zijlstra ook. Het gaat hem niet primair om genezing van het lichaam, maar van ziel én lichaam. Van gebedsgenezing gaat een helende kracht uit.”

Had u meer genezingen verwacht?

„We hadden meer duidelijke genezingen verwacht omdat er de laatste tijd veel gebedsgenezingsbijeenkomsten in Nederland zijn. Daarom hebben we juist als wetenschappers ernaar willen kijken. Wat gebeurt er nu daadwerkelijk en waarvan worden mensen genezen? Nogmaals, ik laat staan dat mensen baat bij hun geloof hebben als ze vastzitten in ziektebeelden, een flinke burn-out hebben of aan depressieve klachten lijden. Je moet ook niet de ”social support” onderschatten als mensen voor je bidden. Christenen zien hun genezing op het gebed als gevolg van ingrijpen van God, waardoor hun geloof wordt bevestigd.”

Deze week stelde Harmen de Vries in een promotie aan de VU dat de dienst der genezing in Nederlandse zorginstellingen een zinvolle aanvulling kan zijn op de reguliere geneeskunde.

„Dat is vooral een theologisch verhaal, gesteld vanuit het geloof. En dat blijft heel ver van de empirie. Geloof en wetenschap zijn twee verschillende velden. Van de dienst der genezing kan zeker een helende werking uitgaan. Maar daarom is het ook van belang om er vanuit de wetenschap naar te kijken. Als wetenschapper sta je argwanend tegenover het feit dat iemand zijn krukken weggooit en ineens kan lopen. We zijn zulke gevallen dan ook niet tegengekomen, althans niet in het onderzoek.”