Het kabinet kwam vrijdag gewoon bijeen in de Trêveszaal van het ministerie van Algemene Zaken. De ministersploeg nam zelfs nog een paar besluitjes. De vergadering duurde echter kort en liep uit op het nemen van afscheid van elkaar. Officieel is Kok nog premier totdat Balkenende met de nieuwe ploeg op het bordes van Paleis Noordeinde staat. Dat gebeurt waarschijnlijk op maandag 22 juli. Het huidige, demissionaire kabinet ging vrijdag met reces. Dat duurt officieel drie weken en de verwachting is niet dat zich nog dingen zullen voordoen die Balkenende zullen verhinderen zijn streefdatum te halen.

Aan het einde van de kabinetsvergadering heeft Kok zijn collega-bewindslieden bedankt voor de samenwerking. In een ontspannen sfeer sprak hij zijn waardering uit voor het vertrouwen en het geduld van zijn collega’s. Vice-premier Jorritsma nam na Kok het woord en bedankte hem namens alle bewindspersonen. Jorritsma kenschetste Kok als een voorzitter die ruimte schiep en eindeloos geduld had. Ze concludeerde dat het paarse kabinet een goed kabinet is geweest. Het samenzijn werd afgesloten met een Indonesische maaltijd.

Normaal gesproken gaat Kok na afloop van de ministerraad naar perscentrum Nieuwspoort voor zijn wekelijkse persconferentie. Ook gistermiddag ging Kok naar Nieuwspoort, maar niet om zich door het Haagse journaille aan de tand te laten voelen. De parlementaire persvereniging had een besloten borrel georganiseerd. Enkele tientallen journalisten kwamen opdagen, als eerbewijs aan Kok, met wie zij acht jaar lang een „haat-liefdeverhouding” hebben gekoesterd.

Om vier uur kwam Kok binnen, omringd door medewerkers, bewakers en een enkele raadsadviseur. Hij oogde opgewekt, maar moe, heel moe, als het wandelende toonbeeld van de waarheid dat iedere politieke carrière in teleurstelling eindigt. Nog geen jaar geleden werd Kok geprezen als een staatsman. Maar de opkomst van Fortuyn, de implosie van paars en de halvering van de PvdA bij de laatste verkiezingen zijn nog altijd in de diepe groeven in zijn gezicht af te lezen.

In een toespraakje memoreerde de voorzitster van de parlementaire persvereniging met lichte toets Koks geslotenheid en zijn onvermogen een lichte neiging tot chagrijn altijd te onderdrukken. De parlementaire pers was in die periode van acht jaar aan Kok gewend geraakt en de vragen waren steeds listiger geworden om de premier iets te ontlokken dat hij eigenlijk niet wilde zeggen. Maar ook de antwoorden werden listiger. Dus alles bleef bij hetzelfde.

Als cadeautje kreeg Kok een fles jenever en een fotoboek van NRC-fotograaf Roel Rozenburg waarin de Haagse politieke geschiedenis in de periode 1987-2002 is vastgelegd. Die fles was geen slechte gok, want nippend aan een borreltje keuvelde Kok nog enige tijd met de verzamelde journalisten na.

Hij bekende dat hij zich vaak de gevangene van de Haagse pers had gevoeld. Terwijl een regeringsleider in de meeste andere landen vanachter een katheder enkele mededelingen doet, een paar vragen toestaat en dan wegloopt, is Kok de afgelopen jaren altijd gaan zitten om alle vragen van alle aanwezige journalisten te beantwoorden. Hij heeft zich steeds grondig op die sessies voorbereid, vooral omdat de vragen nooit alleen de besluiten van de ministerraad betroffen maar ook de politieke actualiteit van die week. Eén ding was Kok daarbij wel opgevallen: alhoewel het aantal media de afgelopen jaren sterk is toegenomen, werd de vraagstelling eentoniger. De media hebben de neiging allemaal een antwoord op dezelfde vraag te willen hebben.

Ja, hij voelt nog altijd teleurstelling over de ontwikkelingen van de afgelopen maanden. Maar hij ziet niet om in wrok. „Ik heb mijn best gedaan. Meer heb ik niet kunnen doen.”

Een premier kan veel verhalen. Maar degenen die uitzien naar zijn memoires moest Kok teleurstellen. Hij heeft aanbiedingen van uitgevers afgeslagen. Hij moet alles eerst verwerken. Na dat denkproces komt het er misschien nog eens van.