Noordelijke IJszee wellicht ooit groot zoetwatermeer
UTRECHT - De Noordelijke IJszee was ooit een min of meer afgesloten zoetwatermeer, vol varens en met een watertemperatuur van 24 graden Celsius. Dat schrijven Utrechtse onderzoekers in het jongste nummer van het wetenschappelijk tijdschrift Nature.
Dat zoetwatermeer moet zo’n 2000 bij 2000 kilometer groot zijn geweest en een diepte van ongeveer 400 meter hebben gehad, aldus dr. H. Brinkhuis, marien geoloog van de Universiteit Utrecht. Hij nam in 2004 deel aan een internationale wetenschappelijke expeditie waarbij voor het eerst in de geschiedenis diepzeeboringen werden verricht in de Noordelijke IJszee, tussen Siberië en Groenland. Samen met zijn collega dr. A. Sluijs rapporteert Brinkhuis daarover in drie artikelen in het gisteren verschenen nummer van Nature.De Utrechtse onderzoekers spreken van tropische temperaturen in het noordpoolgebied in een tijd die ze dateren op ongeveer 55 miljoen jaar geleden. „Deze periode wordt gekenmerkt door een zeer sterk broeikaseffect, ongeveer tien keer zo sterk als nu”, stelt Sluijs. „De wetenschappelijke wereld verkeert in een shock”, aldus Brinkhuis „Met dergelijke temperaturen was nooit rekening gehouden.”
De onderzoekers baseren zich op boorkernen die een doorsnee van de bodem tot op 400 meter diepte geven. Daarmee denken ze een goede reconstructie van de geschiedenis van het gebied te kunnen maken. In de boorkernen komen ook sporen voor van de tropische alg Apectodinium.
„De opwarming deed zich destijds zo snel voor dat we die met de huidige klimaatmodellen niet kunnen verklaren”, aldus Sluijs. Volgens hem betekent dit dat de modellen die nu worden gehanteerd daarom ook onbruikbaar zijn om iets te zeggen over de komende honderd jaar. „Wij laten zien dat het allemaal niet zo duidelijk is.”
Tot zijn verbazing ontdekte Brinkhuis in de boorkernen ook dikke lagen met restanten van de zoetwatervaren Azolla. Die lagen dateert hij op 50 miljoen jaar oud. Ze duiden volgens hem op een vrij snelle overgang van zout naar zoet water. In die tijd moet de Noordelijke IJszee een min of meer afgesloten meer hebben gevormd, ten opzichte van de omringende oceanen.
De eerste stenen in de boorkernen die duiden op een ijsbedekking, dateren volgens Brinkhuis van 45 miljoen jaar geleden. „Voor wij deze ontdekking deden, dachten we dat het eerste landijs op het noordelijk halfrond 3 miljoen jaar geleden begon. Dat hebben wij dus teruggedrukt naar 45 miljoen jaar geleden.”
