Morgen en zondag zijn de ministers van Buitenlandse Zaken in Klosterneuburg, aan de rand van Wenen, bijeen om te praten over wat te doen om de impasse te doorbreken. Maar de Oostenrijkse bewindsvrouw Plassnik, die de regie voert over het informele beraad, waarschuwt voor hooggespannen verwachtingen. In haar bewoordingen: „Het overleg zal geen witte rook opleveren en we toveren ook geen wit konijn uit de hoge hoed. We willen alleen in een rustige omgeving met elkaar van gedachten wisselen.”Volgende week is het een jaar geleden dat de bevolking in Frankrijk en drie dagen later die in Nederland negatief besliste over de constitutie, die spelregels bevat om de besluitvorming binnen de Unie in uitgebreide samenstelling te vergemakkelijken en die onder meer voorziet in een permanente voorzitter van de EU en een eigen minister van Buitenlandse Zaken. Degenen die erop hadden gerekend na wat reparatiewerk de trein weer spoedig op de rails te krijgen, komen bedrogen uit.

Begin deze maand stemde het parlement in Estland in met het ontwerp. Dat betekent dat nu 15 van de 25 lidstaten de inhoud hebben geratificeerd. Een meerderheid dus, benadrukken de voorstanders. Het laat echter onverlet dat er een blokkade ligt voor de inwerkingtreding ervan. Daarvoor is namelijk goedkeuring in alle landen vereist en Parijs en Den Haag hebben een- en andermaal aangegeven dat zij er niets voor voelen de tekst opnieuw aan het electoraat voor te leggen.

Al met al lijkt de grondwet voor langere tijd uit beeld verdwenen. Voorzitter Barroso van de Europese Commissie noemt geen deadline voor wat betreft het zoeken naar een uitweg. Hij zegt alleen te hopen dat er in ieder geval tegen de tijd dat zijn ambtstermijn in Brussel erop zit, in de herfst van 2009, een oplossing in zicht is. De Luxemburgse premier Juncker, fervent aanhanger van een voortgaande integratie, merkte in een interview op: „Vroeger dan 2009/2010 zal niet mogelijk zijn. Zelfs die datum vind ik optimistisch.”

Het Europees Parlement heeft in de voorbije weken tweedaagse discussies georganiseerd met eerst vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties en met daarna afgevaardigden uit de nationale parlementen. Verrassende ideeën waren er bij die sessies niet te beluisteren. De meningen over hoe de problemen aan te pakken, lopen sterk uiteen. Breed draagvlak om een bepaalde richting in te slaan, ontbreekt tot dusver.

Zo heeft de Nederlandse regering het constitutioneel verdrag dood verklaard. Van Britse zijde volgde daarop de aantekening dat de juistheid van die vaststelling moeilijk valt te ontkennen. De Deense premier Rasmussen oppert de onderhandelingen helemaal over te doen. De Duitse bondskanselier Merkel daarentegen pleit voor behoud van de bestaande tekst; misschien enkel een verklaring eraan toevoegen. De Franse presidentskandidaat Sarkozy doet de suggestie delen van het document te proberen in te voeren. De Belgische premier Verhofstadt leurt met zijn plan een kopgroep te vormen van landen die het voortouw nemen voor een hechtere samenwerking. Kortom, een wirwar van opvattingen en allerminst eensgezindheid.

De regeringschefs bespreken de situatie op hun top van half juni. Na het dubbele nee lasten zij een reflectieperiode of denkpauze in van een jaar. Daarna zouden er conclusies moeten worden getrokken. Maar zover zijn ze nog lang niet. Dus rest er weinig anders dan met het afkondigen van een verlenging van de bezinningsfase te kiezen voor een vlucht naar voren.

In de tussentijd moet het imago van Europa verbeteren, want dit ’merk’ verkoopt niet echt goed in de markt. Barroso streeft ernaar met concrete daden, bijvoorbeeld het verlagen van de kosten van mobiel bellen vanuit het buitenland, de burgers te tonen dat zij volop profiteren van de EU. Maar zal dat werkelijk zoden aan de dijk zetten? De Unie heeft immers altijd al dergelijke publieksvriendelijke maatregelen getroffen, zonder dat die blijkbaar enthousiasme wekten.

Verder wil hij dat de politieke leiders volgend voorjaar een plechtige verklaring onderschrijven waarin zij hun passie voor en betrokkenheid bij het Europese project belijden, want ze handelen te vaak vanuit nationaal eigenbelang, kritiseert hij. Maar hun handtekening biedt geen garantie dat zij hun leven op dit punt beteren. Papier is tenslotte geduldig. De EU blijft waarschijnlijk voorlopig in crisis.