In 1878 trad de jonge Willem Einthoven toe als student geneeskunde aan de universiteit van Utrecht. Al snel bleek hij een briljant student. Hij promoveerde cum laude, werd hoogleraar en deed baanbrekende onderzoeken en vindingen.In 1924 ontving hij als eerste Nederlander de Nobelprijs voor geneeskunde voor zijn bijdrage aan onderzoek naar het elektrocardiogram. Hij ontwikkelde een ”snaargalvanometer”, die zeer nauwkeurige hartslagmetingen kon verrichten. Zijn grootste teleurstelling was echter dat geen enkel bedrijf zijn galvanometer in productie wilde nemen. Een van de bedrijven die hij benaderde, ontwikkelde een eigen versie, waarvan de snaar erg snel brak. Dat ondeugdelijke instrument heeft de medische toepassingen van de elektrocardiografie een aantal jaren belemmerd.

Een duidelijker voorbeeld van het belang van de combinatie van onderwijs en ondernemerschap valt nauwelijks te geven. Gelukkig wordt wat Willem Einthoven overkwam steeds zeldzamer. Onderwijs en bedrijfsleven weten elkaar steeds beter te vinden. Ook het aantal initiatieven van universiteiten op het gebied van ondernemerschap neemt alsmaar toe.

Goed antwoord
De moderne kenniseconomie is een lerende economie. Dat betekent dat het vermogen om nieuwe vaardigheden te leren en snel toe te passen steeds belangrijker wordt. Een aantal ontwikkelingen versterkt die trend.

Door de internationalisering kunnen bedrijven steeds gemakkelijker goederen en diensten aanbieden op markten over de grens. Concurrentie vanuit landen als China en India neemt toe. Dat doet een dwingend beroep op het aanpassingsvermogen van onze economie.

Snelle technologische veranderingen leiden tot ”skill biased growth”. Dat betekent dat de vraag naar hoger opgeleiden sneller stijgt dan de vraag naar lager opgeleiden. Op termijn leidt dat tot een tekort aan de bovenkant van de arbeidsmarkt en een overschot aan de onderkant. De groei van het aantal hoger opgeleiden moet zich dus aanpassen aan de vraag.

De Nederlandse economie en samenleving vergrijzen. Dat houdt in dat als we ons daar niet tijdig op voorbereiden, de sociale samenhang in onze maatschappij onbetaalbaar dreigt te worden.

Nederland en Europa moeten een goed antwoord hebben op deze ontwikkelingen. Wij moeten investeren in talenten van mensen en hun de kans bieden die optimaal te ontwikkelen. Ondernemerschap is daartoe een uitstekende weg: een ondernemende cultuur daagt mensen uit, prikkelt creativiteit, stimuleert mensen te willen uitblinken. Dát is wat we nodig hebben om de toekomstige welvaartsontwikkeling in ons land op peil te houden.

Calvinistisch
Nu zijn wij met onze wat behoudende, calvinistische achtergrond geen ondernemers bij uitstek. De Nederlandse cultuur is vaak risicomijdend. Lef tonen en uitblinken wordt nauwelijks beloond. Om een eigen bedrijf te beginnen heb je die eigenschappen juist nodig. In Nederland beschouwt slechts een op de drie mensen ondernemerschap als beroepsmogelijkheid, in de VS is dat bijna het dubbele.

Om ervoor te zorgen dat het starten van een eigen bedrijf meer gemeengoed wordt in ons land, moet er een cultuurverandering komen. Nu is het veranderen van een cultuur een proces van lange adem dat alleen kans van slagen heeft als je bij de basis begint. Die basis ligt in het onderwijs. De basisschoolkinderen van nu zijn de ondernemers van de verre toekomst. De studenten aan onze universiteiten zijn de ondernemers van de nabije toekomst.

Daarom ontplooit dit kabinet allerlei initiatieven om ondernemerschap en onderwijs -van basisschool via vmbo tot universiteit- dichter bij elkaar te brengen. Zo heb ik onlangs bijvoorbeeld het initiatief genomen tot het partnership Leren Ondernemen. Dat zorgt er onder andere voor dat in het hele land regelmatig succesvolle ondernemers voor de klas komen te staan.

Daarnaast stimuleren we van harte ontwikkelingen zoals hier in Utrecht met het Uceme, maar óók in het beroepsonderwijs, want of je een goed ondernemer bent hangt niet in eerste instantie samen met het niveau van het onderwijs dat je hebt genoten. Kortom, het hele land moet bruisen van de initiatieven op het gebied van onderwijs en ondernemerschap.

Uitdagingen
Voor u als toekomstige ondernemers liggen grote taken en uitdagingen te wachten. Welke? Ik kan er talloze noemen, maar ik wil graag inzoomen op één concreet voorbeeld.

Over een aantal jaren hebben we steeds meer ouderen in ons land. Die ouderen worden steeds kapitaalkrachtiger. Het reëel besteedbare inkomen van de totale groep senioren in Nederland neemt ruwweg toe van 37 miljard euro nu tot 65 miljard euro in 2020. Dat is dus bijna een verdubbeling. Wat betekent dat concreet? Dat er op termijn een grote vraag ontstaat naar luxe, seniorvriendelijke gebruiksvoorwerpen. Er zal behoefte zijn aan computers, mobiele telefoons, medische producten et cetera die op een innovatieve manier afgestemd zijn op ouderen.

Daarnaast groeit de behoefte aan persoonlijke dienstverlening: hulp in de huishouding, het thuisbezorgen van boodschappen, verzorging aan huis. Dat biedt gunstige perspectieven voor de arbeidsmarkt, vooral ook voor lager geschoolden en mensen in verzorgende beroepen.

De vergrijzing leidt ook tot een toenemende vraag naar medische zorg. Door toepassing van ict kunnen we de medische zorg veel slimmer inrichten. Zo stellen ouderen het meer en meer op prijs langer zelfstandig te blijven wonen. Via ict wordt medische zorg op afstand steeds beter mogelijk. Er zijn al goede voorbeelden op dit gebied, maar het is van belang dat innovatie in de ouderenzorg minder versnipperd en op grotere schaal wordt toegepast.

Vooruitgang
Met deze voorbeelden wil ik aantonen dat we in ons land moeten ophouden met zeuren over de vergrijzing. Ik stel voor dat we vanaf nu niet meer praten over ”Nederland vergrijst”, maar over ”Nederland verzilvert”. Vergrijzing biedt kansen, laten we die vooral verzilveren!

Als student en toekomstig ondernemer bent u in de gelegenheid deze kansen te grijpen. Doe dat! Naast de verzilvering zijn er natuurlijk nog allerlei andere terreinen waarop ondernemers en wetenschappers samen grote vooruitgang kunnen boeken. Onze economie en samenleving hebben straks jullie kennis, vaardigheden en ondernemerschap heel hard nodig.