Hoe moet je handelen als er wordt gevloekt? Zwijgen of reageren - en hoe dan? De bekende theoloog Kohlbrugge geeft advies in een van zijn brieven aan Maria de Clercq, te lezen in het pas uitgekomen boekje ”Kohlbrugge en Maria de Clercq, een innige vriendschap”. Drs. ir. W. C. Meeuse liet het verschijnen in de Kohlbruggereeks van de Vereniging tot Uitgave van Gereformeerde Geschriften. Dat Maria de Clercq (1834-1888) met Kohlbrugge in contact kwam, dankte ze aan haar vader, Steven de Clercq, die een uitgebreide correspondentie met Kohlbrugge voerde. Steven was de broer van de bekende Willem de Clercq. Maria logeerde regelmatig bij de familie Kohlbrugge en kwam zo ook in contact met Th. J. Locher, die enige jaren hulpprediker in de Niederländisch-reformierte Gemeinde te Elberfeld was. Het kwam tot een bruiloft en na hun huwelijk vestigde het predikantenechtpaar zich in de Zwitserse gemeente Uitikon. Locher diende daarna nog verschillende gemeenten in Nederland.

Behalve Maria’s levensloop biedt het pas uitgekomen boekje een briefwisseling van Kohlbrugge met Maria de Clercq -die hij zijn leerling noemt- en een correspondentie van Kohlbrugge met Maria’s man.

Het is jammer dat bijna alle brieven van Maria aan Kohlbrugge verloren zijn gegaan. Dit kwam omdat Kohlbrugge aan het eind van zijn leven wilde dat zijn hele correspondentie werd vernietigd. Er zijn helaas maar twee brieven bewaard gebleven. Uit Maria’s bezit is wel een aantal brieven van Kohlbrugge aan haar bewaard.

Vloeken
Maria heeft zich net als haar vader verdienstelijk gemaakt met het vertalen van preken van Kohlbrugge in het Nederlands. Vertaalwerk waar Kohlbrugge uitermate tevreden mee was.

In een van de brieven brief stelt Maria aan de pastor van Elberfeld de vraag hoe ze moet handelen als in haar nabijheid gevloekt wordt. „Ik wilde zoo gaarne dat ik de vrijmoedigheid had, wanneer ik zulke uitdrukkingen hoor, dan in liefde te bestraffen… Maar ik kan er niet toe komen, ik zwijg en gevoel mij er naderhand innerlijk onrustig door.”

Kohlbrugge geeft een uitvoerig antwoord. Hij schrijft onder meer: „Het is ons in dezen als in zoovele opzigten goed zijnen tijd en wijze te weten, van een goede gelegenheid in den omgang gebruik te maken, en dan in ootmoedigheid en liefderijk… Overigens blijven wij in alles arme zondaren die tot de genade Jesu Christi bestendig de toevlucht te nemen hebben en zoo wij op dien eenigen grond bouwen, leren wij hoe met onzen zondigen naasten omtegaan, in het zelfbewustzijn hoe wij zelve in allerlei menigvuldiglijk feilen.”

Onfatsoenlijk
Meeuse gaat ook in op het boekje dat Maria zelf schreef en uitgaf met als titel: ”Wat? Wordt het bij ulieden ongeloofelijk geoordeeld, dat God de dooden opwekt?” Ze gaf het werkje, voorzien van een inleiding van Kohlbrugge, anoniem uit omdat het in haar tijd onfatsoenlijk was dat een vrouw een theologisch opstel schreef. Dit boekje is trouwens al eerder verschenen in de Kohlbruggereeks.

Verder biedt Meeuse’s uitgave inzicht in de correspondentie tussen Kohlbrugge en Locher. De pas beginnende predikant in Uitikon vraagt zijn leermeester bijvoorbeeld advies hoe hij in allerlei situaties moet handelen. Een van de vragen betreft de lengte van een preek, want in Uitikon mag een preek niet langer dan een halfuur duren. Is dit wel het geval dan loopt de predikant het gevaar door de gemeente te worden aangeklaagd. Zijn leermeester geeft ook raad hoe hij de gemeente moet aanspreken. Al de brieven aan Locher zijn Duitstalig, maar toen Locher in Nederland woonde, schreef Kohlbrugge hem in het Nederlands.

Preken
Verder heeft Meeuse twee preken van Kohlbrugge opgenomen. De eerste preek, over Zacharia 4, hield Kohlbrugge op 16 december 1863 in de Domkerk te Utrecht, waar ook Maria onder zijn gehoor zat. De tweede preek is gehouden in Elberfeld en gaat over de reiniging van de melaatsen. In deze preek deelde Kohlbrugge mee dat Locher in hun midden was en een beroep had aangenomen naar een Zuid-Hollandse gemeente.

Dit boekje is een welkome aanvulling in deze reeks van personen rond de Elberfelder predikant. Ds. Meeuse heeft er veel speurwerk voor moeten doen en het was niet altijd even eenvoudig om de verschillende brieven te ontcijferen. Het blijft jammer dat er betrekkelijk weinig materiaal voorhanden is rond de persoon van Maria de Clercq.