De Britse en de Ierse regering hebben in de afgelopen tweeënhalf jaar na de verkiezingen allerlei voorstellen gedaan om het Noord-Ierse zelfbestuur weer op de rails te krijgen. Maar steeds liep de zaak vast, omdat de twee grootste partijen niet met elkaar wilden samenwerken. De volksraad was vanwege verdenkingen van spionage al vanaf eind 2002 ontbonden en zodoende werd de provincie direct vanuit Londen geregeerd.De kiezer koos eind 2003 voor radicalisering. Aan protestantse zijde werd de DUP (Democratische Unionistische Partij) de grootste. Partijleider ds. Ian Paisley heeft vanaf dat moment steeds gezegd dat hij niet wil onderhandelen met partijen die geweld gebruiken.

De grootste tegenpartij van Paisley is het eveneens radicale, maar katholieke Sinn Fein. Dat is de politieke tak van de IRA (Ierse Republikeinse Leger), dat verantwoordelijk is voor tussen de 1000 en de 2000 doden in het Noord-Ierse conflict sinds 1969. In 2003 werd Sinn Fein aan katholieke zijde de grootste partij.

Rond de verkiezingen werd wel verwacht dat de DUP vanzelf zou bijdraaien, niet het minst vanwege de nieuwe, meer pragmatische generatie, die wacht om de 80-jarige Paisley op te volgen. Maar dit gebeurde niet. Ook de publieke verklaring door de IRA om de gewapende strijd op te geven, was afgelopen zomer geen reden de koers te verleggen.

Salaris
Sinds de verkiezingen is het Noord-Ierse parlement dus nooit bijeen geweest. De 108 gekozen leden kregen slechts een deel van hun salaris.

De Britse en de Ierse regering zijn wel steeds met allerlei voorstellen gekomen. Het laatste is dat de partijen in het Noord-Ierse parlement tot 24 november de tijd hebben om een oplossing te vinden. Zodoende is de volksraad deze week voor het eerst bij elkaar gekomen. Als de datum niet wordt gehaald, wordt het parlement opnieuw ontbonden en wordt de uitbetaling van salarissen definitief gestaakt.

Maar voorlopig is er een ambitieuze agenda. Voor maandag staat de verkiezing van een premier en een vicepremier op de rol. Normaal gesproken posten voor de leiders van de twee grootste partijen, als ze elkaar de positie maar gunnen. Vorige week gaf de Sinn Feinleider Gerry Adams aan dat hij de kandidatuur van Paisley zou ondersteunen, onder voorwaarde dat zijn collega Martin McGuinness vicepremier wordt. Dat leek toegeeflijk, maar Adams wist ook dat Paisley vooralsnog weigert met mensen van Sinn Fein te werken.

Excuus
Dr. Sydney Elliot, politicoloog aan Queen’s University in Belfast, behoort tot de grote meerderheid van waarnemers die op 24 november geen regeringscoalitie zien in Noord-Ierland. „Tenzij er een wonder gebeurt, blijft het wantrouwen tussen de grote partijen overheersen. Het probleem van de ontwapening van de IRA is nu wel achter de rug. Maar de DUP blijft Sinn Fein verwijten maken over betrokkenheid bij georganiseerde misdaad. De grootste partij in de volksraad zoekt dus excuus na excuus om geen zaken te doen. Misschien om er uiteindelijk meer uit te slepen. Volgens de Noord-Ierse politicoloog bestaat er binnen de DUP geen debat over de koers. „Toen Ian Paisley twee jaar geleden enige tijd vanwege gezondheidsproblemen was uitgeschakeld, zag je wel contacten met katholieken die normaal niet zouden plaatsvinden. Maar momenteel zie ik geen enkele discussie over het leiderschap.”

Volgens Elliot zijn er nauwelijks alternatieven voor samenwerking tussen de DUP en Sinn Fein. „Er is wel een vrijwillige coalitie denkbaar, net als in Nederland gebaseerd op een meerderheid in het parlement. Maar in het Goede Vrijdagakkoord van 1998 ligt nu eenmaal vast dat het parlement alleen besluiten neemt als er zowel in het protestantse als het katholieke deel van het parlement een meerderheid is. Zo zijn er wel meer varianten denkbaar, maar die vereisen allemaal een wijziging van het vredesakkoord. En omdat akkoord te wijzigen, zal men eerst samen volgens de regels overeenstemming moeten bereiken.”

Om -net als eerder- een Amerikaanse bemiddelaar aan te trekken, heeft weinig zin, denkt Elliot. „Iemand kan wel onafhankelijk zijn, maar wat kan zo iemand doen aan het wantrouwen? Het hele punt is dat de DUP iets moet hebben waarmee ze in hun eigen gemeenschap kunnen laten zien dat er niet langer grond voor wantrouwen bestaat. Zolang de partij dat niet heeft, gebeurt er in Noord- Ierland gewoon niets.”