Daarom dus de oproep aan Washington om in direct overleg met Teheran te treden. Eerst waren er zes oud-ministers van Buitenlandse Zaken, onder wie Madeleine Albright (Verenigde Staten), Jozias van Aartsen (Nederland) en Joschka Fischer (Duitsland). „De mogelijke risico’s van geweld zijn zo ernstig, dat wij de VS oproepen eerst een krachtige niet-militaire inspanning te leveren”, aldus de oud-ministers in een open brief in kranten wereldwijd. „Wij zijn van mening dat de regering-Bush het beleid zou moeten voeren dat ze jarenlang heeft geschuwd: een poging tot directe onderhandelingen met de Iraanse leiders over hun atoomprogramma.”Hoewel deze boodschap natuurlijk op zijn inhoud moet worden beoordeeld, roept de combinatie van ondertekenaars wel vragen op. Was Albright misschien slechts gematigd voorstander van ingrijpen in Irak, Van Aartsen was dat zeer zeker niet. Het is verrassend om deze politici samen te zien met Joschka Fischer, die met bondskanselier Schröder het verzet tegen ingrijpen in Irak liet uitmonden in openlijk antiamerikanisme.

De tweede oproep kwam van de voormalige veiligheidsadviseur van president Carter, Zbigniew Brzezinski. Ook hij riep op tot „bilaterale (onderlinge; EvV) gesprekken” met Iran.

En ten slotte sloot ook de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, Kofi Annan, zich aan bij dit standpunt.

De afgelopen jaren zijn de onderhandelingen met Iran vooral gevoerd door de grote EU-landen Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland, soms samen met Rusland. Het is duidelijk dat de Verenigde Staten altijd over de schouder meekeken, maar ze namen geen deel aan de gesprekken.

Onderhandelen tussen twee partijen verloopt natuurlijk sneller dan tussen vier of vijf. Ook zou dit Washington volledige controle geven over de gesprekken, en dat komt wellicht tegemoet aan het Amerikaanse ongeduld met de wereld. De voordelen van dit plan zijn dus groot.

Maar er zijn ook nadelen. De relatie tussen Amerika en Iran is al vanaf de Islamitische Revolutie in 1979 uiterst moeilijk. Iraniërs beschouwen de Amerikanen als de Romeinen, die meer dan 300 jaar lang probeerden hun gebied te veroveren. Zodra de twee landen in gesprek komen, ligt er dus veel meer op tafel dan alleen wat verrijkt uranium.

Het voordeel van het huidige proces is dat het door veel partijen wordt gedragen (”multilateraal”). Het verwijt aan Amerika is doorgaans dat het eenzijdige soloacties uitvoert, zonder daar bondgenoten in te kennen. Deze drievoudige oproep tot zelfstandiger optreden van Amerika zal in het Witte Huis daarom meer dan een glimlach hebben opgeroepen.

Na de ruzie over Irak hebben andere grootmachten zich gerealiseerd dat meedenken met Amerika de enige manier is om enige invloed te krijgen. Daarom zijn de onderhandelingen met Iran (tot nu toe) steeds in verbazende eensgezindheid gevoerd. Zodra Amerika directe gesprekken met Iran aangaat, is dit over.

Ook als de gesprekken met de andere landen dan nog doorgaan (zoals Brzezinski voorstelt), zullen die er niet meer toe doen. Dit kan zelfs leiden tot een situatie waarin Amerika niet meer alleen tegenover Iran staat, maar ook tegenover een reeks westerse landen.

Het is daarom ook vanuit Amerikaans belang onverstandig het huidige proces te verruilen voor direct contact met Teheran. Men kan beter Europa en Rusland het werk laten doen (en op de achtergrond soms wat bijsturen) dan het zelf te doen en niets meer te bereiken.