Begin deze maand gingen Canada en Denemarken van start met een gezamenlijke expeditie om de zeebodem in de poolgebieden in kaart te brengen. Tot nog toe weet niemand tot waar Canada zich onder zee precies uitstrekt. De grenzen in het noorden werden nooit op kaart vastgelegd aangezien deze het hele jaar bedekt zijn door een 10 meter dikke laag ijs. Geografisch hoort Groenland bij Canada, hoewel het nog steeds onder het koninkrijk Denemarken valt.Drijvende kracht achter de onderneming is het alleenrecht op mineralen, petroleum en aardgas die zich onder de zeebodem bevinden. „De expeditie is een unieke, gezamenlijke inzet, zelfs al hebben beide landen overlappende territoriale vorderingen”, zegt Rob Huebert, professor aan het Noord-Amerikaanse Poolinstituut van de universiteit van Calgary in Alberta, Canada. Op deze manier kunnen Canada en Denemarken de kosten van het project, tussen de 50 en 60 miljoen dollar, delen en voorgoed de discussie rond de exacte grenzen beëindigen.

Dat Denemarken en Canada het conflict juist nu willen oplossen, is geen toeval. Het broeikaseffect, dat aan de basis ligt van de opwarming van de aarde, zorgt ervoor dat grote delen van de tot nu toe moeilijk te ontginnen poolgebieden steeds gemakkelijker te bereiken worden. De dikke laag ijs smelt zienderogen, wat de mogelijkheden tot ontginning van eventuele mineralen in de diepe wateren dichterbij brengt.

Toch zou het tijdens de expeditie voornamelijk draaien om de juiste afmetingen en ligging van de Lomonosovrug, een onderzeese bergketen in de Noordelijke IJszee.

Die ’verdronken’ bergketen strekt zich uit van de Russische Nieuwe Siberische Eilanden tot de Canadese Ellesmere-eilanden en het Deense Groenland. Gezien vanaf de zeebodem is hij 3300 tot 3800 meter hoog. De hoogste toppen bevinden zich 1000 meter onder zeeniveau.

De Conventie van de Verenigde Naties over het Recht op Zee zegt dat naties onderwaterbronnen mogen beheren over een oppervlakte van 200 zeemijlen vanaf de eindpunten van hun continent. Als Denemarken dus via het onderzoek kan aantonen dat de onderzeese bergketen aansluit bij Groenland of als Canada kan bewijzen dat de Lomonosovketen aan Canada is gehecht, kunnen ze hun rechten op ontginning van het stuk zee aanzienlijk uitbreiden.

In de komende weken zullen wetenschappers gaten boren in het ijs boven de Lomonosovrug en daarin dynamiet laten zakken. Na ontploffing gaan ze op basis van de geluidsgolven een driedimensionale kaart van de zeebodem maken.

„De hoge olie- en gasprijzen zijn de stuwende kracht achter deze nieuwe interesse in de poolgebieden”, zegt Huebert. Canada had eerder nooit veel te zoeken in dit dunbevolkte en ijskoude gebied, dat 40 procent van het territorium uitmaakt.

De Noordelijke IJszee is de kleinste van alle vijf oceanen op de wereld en daarbij de enige die zo omsloten is door continenten. Maar liefst vijf landen (Rusland, Noorwegen, Denemarken, de VS en Canada) gaan daarom de discussie over heerschappij van delen van deze internationale wateren aan.

Canada en Denemarken zullen na de expeditie waarschijnlijk op relatief eenvoudige wijze kunnen achterhalen wie alleenrecht heeft over de kleine Hanseilandjes. De claim van Rusland op de Lomonosovbergketen zal voor meer moeilijkheden zorgen. Het land maakt er aanspraak op omdat de eerste ontdekker van de onderzeese bergrug een Rus was.

Het dispuut tussen Canada en de VS is wellicht het moeilijkste. Canada houdt vast aan de eis dat niemand zich op de Noordwest Passage, die volgens het land een interne waterweg is, mag begeven, tenzij met een vergunning. De VS beschouwen op hun beurt de passage al sinds 1950 als een internationale straat om doorgang te verlenen van de Atlantische naar de Stille Oceaan. Hoewel de passage het hele jaar door bevroren is, zou de klimaatverandering ertoe kunnen leiden dat deze begaanbaar wordt tegen het einde van deze eeuw. De Europese Unie en Japan schieten de VS te hulp, nu ze de commerciële voordelen van een aanzienlijk kortere, alternatieve vaarroute hebben ontdekt.