Het zijn vragen die bovenkomen bij prof. dr. ir. H. Jochemsen, directeur van het Prof. dr. G. A. Lindeboom Instituut in Ede en bijzonder hoogleraar medische ethiek aan de Vrije Universiteit in Amsterdam.Het donderdag gepresenteerde jaarverslag van de vijf regionale toetsingscommissies levert volgens Jochemsen weinig verrassingen op. „Na een sterke daling is sinds een paar jaar sprake van een heel lichte stijging van het aantal meldingen. Ook het geringe aantal onzorgvuldigheden dat geconstateerd wordt, is gebruikelijk. Nog altijd wordt echter naar schatting ongeveer de helft van de euthanasiegevallen niet bij de toetsingscommissies gemeld. Het ligt voor de hand dat daartoe meer situaties behoren waarin er niet zorgvuldig gehandeld is.”

De toetsing is vooral gebaseerd op de rapportage van de artsen. „Het is dus moeilijk te achterhalen hoe de toestand van de patiënt werkelijk was. Het is maar de vraag of de jaarverslagen en ook het evaluatierapport dat binnenkort verschijnt, werkelijk inzicht geven in de Nederlandse euthanasiepraktijk. Artsen weten zo langzamerhand welke antwoorden ze moeten geven om een positieve beoordeling te krijgen.”

Jochemsen signaleert twee tendenzen onder de artsen: „Onder degenen die euthanasie al langer accepteren, zie je meer aandacht ontstaan voor alternatieven, zoals palliatieve zorg. Verreweg de meeste artsen zien euthanasie toch als iets dat niet bij hun vak past. Zij zouden zich nog meer moeten realiseren dat mensen die om euthanasie vragen, niet altijd naar de dood verlangen, maar vooral een verandering van hun situatie willen en daarvoor geen andere uitweg zien.

Anderzijds ontvang ik ook signalen dat er een inhaalslag plaatsheeft in gebieden, met name op het platteland, waar euthanasie eerder weinig plaatshad. Het kan zijn dat bij de artsen daar de eigen innerlijke weerstand vermindert; het kan ook zijn dat hun omgeving het meer accepteert. Vergeet niet dat slechts een derde van het aantal verzoeken om euthanasie ingewilligd wordt. Vanuit de bevolking wordt er dus een behoorlijke druk op de artsen uitgeoefend.”

Het publiceren van de beoordelingen van de euthanasiegevallen in een databank op internet zal de normalisering van de levensbeëindiging stimuleren, vreest de hoogleraar. „Casusbeschrijvingen zijn altijd stileringen van de werkelijkheid. De vraag is dan: Hoe worden de gevallen beschreven? Nederland wil het beeld uitdragen dat het de situatie in de hand heeft. Dat heeft invloed op de verwoording. Juist uit het feit dat de helft van de gevallen niet gemeld wordt, blijkt echter al dat -nog afgezien van de ethische bezwaren- de huidige praktijk helemaal niet goed geregeld is.”

De acceptatie van euthanasie stabiliseert zich, is Jochemsens indruk. „Het aantal mensen dat vindt dat het moet kunnen, ligt al jaren tussen de 80 en 90 procent. Dat is erg hoog. De individuele keuzevrijheid gaat voor veel mensen boven alles. Men realiseert zich onvoldoende welke gevolgen de acceptatie van euthanasie heeft voor het geheel van de gezondheidszorg, en dat het wezensvreemd aan het medische vak is om levens te beëindigen.”

Veel mensen gaan alleen uit van hun eigen beleving, zegt de Bennekomse ethicus. „Het typeert het postmoderne levensgevoel: wensen moeten onmiddellijk vervuld worden, en lijden wordt als iets onzinnigs gezien. Enigerlei vorm van lijden is echter onderdeel van het menszijn, al zal elke arts het lijden zo veel mogelijk willen verminderen. Vanuit het geloof zeggen we ook dat het lijden niet buiten Gods leiding om gebeurt. Dan kunnen alle dingen bij degenen die God liefhebben medewerken ten goede, al is dat nooit een vanzelfsprekendheid, maar een belofte waarvan de vervulling in het geloof gezocht en gevonden mag worden.”