Wie Calvijn goed wil leren kennen, mag zijn commentaar op de Psalmen niet dicht laten. De hervormde emeritus predikant dr. Wulfert de Greef heeft grondig onderzoek naar het boek gedaan en dat heeft de studie ”Calvijn en zijn uitleg van de Psalmen. Een onderzoek naar zijn exegetische methode” opgeleverd. De uitgave biedt meer dan de titel doet vermoeden. Het boek van de Psalmen neemt bij Calvijn binnen het geheel van de Heilige Schrift een bijzondere plaats in. Nergens komt de relatie van de mens tot God zo uitvoerig aan de orde als in dit boek vol liederen en gebeden. Bekend is Calvijns woord dat we in de Psalmen een „anatomie van alle delen van onze ziel” kunnen vinden.

De Psalmen worden ook het meest in het Nieuwe Testament aangehaald. Verder heeft het in de verkondiging en de eredienst van de kerk de eeuwen door een centrale plaats gekregen. Calvijns commentaar op de Psalmen is extra de moeite waard omdat hij er iets van zijn eigen geestelijke leven in blootgeeft, wat hij elders zelden doet.

Dr. De Greef -die in 1984 op Calvijn en het Oude Testament promoveerde en nadien vooral over de Reformatie en de uitleg van de Bijbel publiceert- pakt zijn onderzoek breed aan. Na een hoofdstuk waarin hij nagaat hoe Calvijn met de Psalmen omgaat in liturgie, verkondiging en uitleg, bespreekt hij Calvijns exegetische principes.

Synagoge
We leren de reformator van Genève kennen als een exegeet die vooral overtuigd is van de geestelijke betekenis van de letterlijke tekst van de Schrift. Maar met een geestelijke uitleg die zich losmaakt van de betekenis van de tekstwoorden heeft Calvijn niet veel op. De Geest wekt een eerbiedig luisteren naar het Woord zoals het gegeven is. Calvijn geeft zijn uitleg daarom vanuit de Hebreeuwse context. Hij doet dat ook in rapport met de hele exegetische traditie van de kerk - en zelfs van de synagoge.

Vandaar dat De Greef uitvoerig aandacht geeft aan andere exegeten die de Psalmen hebben uitgelegd. ”Calvijn en zijn uitleg van de Psalmen” biedt meer dan Calvijn alleen. Van een groot aantal christelijke en joodse uitleggers geeft hij een korte en heldere karakterisering. De uitgave geeft dus meer dan de titel doet vermoeden; het is min of meer een exegesegeschiedenis van de Psalmen, met Calvijn als hoogtepunt. De schrijver geeft blijk van een gedegen kennis ten aanzien van de geschiedenis van de exegese. Het waardevolle van de studie is niet het minst dat we via hem in aanraking komen met de meest recente literatuur op dit gebied.

Spiegel
Hoofdstuk 4 over de uitleg van Calvijn zelf, is het hart van het boek. De schrijver neemt ons mee op zijn intensieve speurtocht, waarin hij als het ware door de commentaar van Calvijn heen kruipt en alle exegetische aspecten laat zien.

Uitvoerig toont hij hoe Calvijn de teksten uit de Psalmen in het Nieuwe Testament uitlegt. De relatie van het Oude en Nieuwe Testament in het kader van de eenheid van het Verbond van God komt in de exegese duidelijk tot uiting. Er is sprake van de Geest der profetie in de Psalmen, met het oog op de komende Christus.

Veel meer dan andere christelijke exegeten laat Calvijn zien dat de eigen (historische) context van de Psalmen niet over het hoofd gezien mag worden. Het gaat vervolgens over David en zijn opvolgers, als typen van Christus. De derde laag is die van alle gelovigen, van het hele rijk van Christus van oude en nieuwe verbond. „In Calvijns uitleg van de teksten”, schrijft De Greef, „is duidelijk te merken dat de God van Abraham, de God van Israël is die via Jezus Christus ook onze God is. En wat de verbindingslijnen betreft moet vooral ook David genoemd worden die ons veel te zeggen heeft, niet alleen omdat hij meer dan eens spreekt door de geest van de profetie, maar ook omdat hij als koning beeld van Christus is. Van David loopt een lijn naar Christus en zo naar ons.”

De toepassing van de Psalmen voor de eigen tijd ziet Calvijn in het karakter dat ze hebben, als onderricht, spiegel en voorbeeld. Dat is de verrassende actualiteit die Calvijns Psalmenexegese voor de gelovigen van alle tijden te bieden heeft.

Joodse exegeet
In het laatste hoofdstuk komt de auteur nog eens terug bij de exegetische methode van Calvijn. Hij spitst een aantal lijnen uit zijn studie toe. Opvallend is hoezeer de joodse exegeet David Kimchi bij Calvijn in aanzien staat. Wat de letterlijke, historische context van de Psalmen betreft, bevindt Calvijn zich dichter in zijn buurt dan van vele christelijke uitleggers die de lijn van de Psalmen naar Christus allegorisch willen trekken. Al blijft het beslissende verschil over wie de Messias was. Kimchi ontkent wat Calvijn van harte erkent: dat Jezus de Christus is, over Wie de Psalmen zingen. Calvijns waardering voor de joodse exegeten heeft hem postuum zelfs de beschuldiging vanuit het lutherse kamp opgeleverd dat hij te veel zou judaïseren.

Het belang van deze grondige studie is de aandacht voor wat Calvijn het dichtst bij het hart lag: de uitleg van de Heilige Schriften. Meer nog dan een dogmatische of historische studie is het onderzoek van de exegese van belang.