De NAVO past volgens het lid van het Engelse Hogerhuis in een internationale taakverdeling. Het Atlantisch bondgenootschap doet op de operatiezaal het snijwerk en de VN en de EU pakken daarna de verpleging op.In 1959 ging Owen als student naar Afghanistan. „Geweldig mooi was het land, met zijn bergtoppen en minaretten. Door de jaren hebben heb ik het land gevolgd. Wie mij 25 jaar geleden, toen de Russen er zaten, zou hebben verteld dat uitgerekend de NAVO hier een vredesoperatie zou uitvoeren, zou ik niet hebben geloofd. Het is ronduit verbijsterend.”

De missie in Afghanistan is er officieel een in de strijd tegen terreur. Heeft 11 september de NAVO gered?
„Na de val van de Berlijnse Muur moest er een herziening van de NAVO komen. De val van het communisme was natuurlijk een geweldige opluchting. Maar zonder dreiging kan een militaire organisatie moeilijk voortbestaan.

Trouwens, in 1991 waren ook niet alle dreigingen verdwenen. Ook zonder het internationaal terrorisme zou de NAVO mogen blijven bestaan, al was het alleen maar tegen het onvoorspelbare. Het zal enkele jaren duren, maar ik verwacht dat de NAVO dan ook naar Irak zal gaan.”

Is er voor vandaag nog een taak voor de NAVO?
„Ja, op het gebied van de harde vredestaken. Het zachtere werk is voor de Verenigde Naties en voor regionale organisaties, zoals de Europese Unie. Maar NAVO-militairen kun je inzetten als ze misschien moeten terugvechten.

Daarom is Afghanistan zo’n goed voorbeeld. Het talibanregime is succesvol verdreven, maar hier en daar begint het terug te komen. De nieuwe regering vraag om hulp. Ook de Amerikanen zien na Irak in dat ze niet alles alleen kunnen.

Bij militaire vredesoperaties moet je er echter wel rekening mee houden dat er ook slachtoffers kunnen vallen. Daarom is het ook heel wijs geweest dat Nederland zo uitgebreid heeft gedebatteerd over de missie naar Uruzgan”, zo formuleert de Engelse baron bedachtzaam.

Zijn de VN niet geschikt voor het harde vredeswerk?
„Ik denk van niet. Alle pogingen daartoe zijn mislukt. Op de Balkan, in Somalië en Rwanda en vandaag ook in Darfur. De VN hebben ook problemen met hun eigen bestuur. Bovendien is het een organisatie die geen ’schietoorlog’ wil. Maar in vredesoperaties is een salvo soms noodzakelijk.

De NAVO is wel een militaire organisatie, die kan terugvechten. Zodra de oorlog over is, kun je de VN of de EU erheen sturen. De Europeanen hebben de operatie in Bosnië bijvoorbeeld ook overgenomen.”

President Bush wil dat de NAVO ook in Darfur optreedt. Heeft hij uw steun?
„Momenteel biedt de NAVO daar transporthulp aan de Afrikaanse Unie. Dat is natuurlijk heel bescheiden.

De NAVO moet in elk geval niet optreden voordat ze wordt gevraagd, ook al weet ik dat er in die tussentijd nog veel bloed zal worden vergoten. Het is een schandaal, bijna zo erg als Rwanda. Maar uiteindelijk verwacht ik dat de NAVO naar Darfur gaat.”

Waarom niet vandaag, als dat levens kan sparen?
„Er moet één grote lidstaat zijn die dat trekt. De Britten en de Amerikanen zitten vast in Irak en Afghanistan. De Duitsers zijn heel terughoudend. Dan houd je eigenlijk alleen Frankrijk over. Maar dat zie ik nog niet zo’n NAVO-operatie leiden.

Er is nog een andere reden. In mijn tijd in Bosnië heb ik gezien hoe essentieel helikopters zijn voor dit werk. Dat is de enige manier om snel te reageren. Maar er zijn niet zo veel helikopters. Wat er is, vliegt in Afghanistan of in Pakistan bij de slachtoffers van de aardbeving.”

De EU heeft ook militaire ambities. Zou die ook harde vredestaken kunnen gaan doen?
„Nee. Die zou dezelfde troepen als de NAVO gebruiken. Het lijkt me zinloos de commandostructuren te dupliceren. Bovendien heeft de NAVO Amerika als lidstaat. Die belangrijke connectie mist de EU.”

Het is juist deze verbinding die sommigen ertoe brengt te pleiten voor een EU-defensie.
Schamper: „Ja, de landen die luid praten en weinig bijdragen. België bijvoorbeeld, en Frankrijk ook. Als Europa wil, kan het Amerika natuurlijk voorbijstreven. Je moet er alleen voor betalen. En dat zal nooit gebeuren.”

U was voor de invasie in Irak. Hoe kijkt u nu naar het land?
„In die oorlog hebben de Amerikanen en Britten hun totale incompetentie bewezen. Er was geen planning voor de wederopbouw. Blair en Bush waren belachelijk optimistisch over het ineenstorten van de Iraakse strijdkrachten, zonder zich af te vragen wat het gevolg daarvan zou zijn. Als voorstander ben ik bereid hier verantwoordelijkheid voor te nemen. Maar ja, oorlogen verlopen soms verkeerd.”