Dat feestje kan. Maar dan wel binnen een uur en met maximaal vier bezoekers. Nog zo’n vraag: mag een gedetineerde een tongpiercing dragen? Een medewerkster van de visitatieruimte, waar binnenkomende gevangenen worden gecontroleerd op verboden zaken, knikt bevestigend op de vraag van een van de bezoekers.Zo’n visitatie is geen pretje. Gedetineerden worden zo’n beetje binnenstebuiten gekeerd. „Ook het kunstgebit gaat eruit.”

Zeker 12.000 mensen bezochten afgelopen zaterdag de derde nationale open dag van de Dienst Justitiële Inrichtingen. Dat zijn er 3500 meer dan vorig jaar. In 62 gevangenissen, tbs-klinieken en jeugdinrichtingen kon de vrije burger een blik achter de schermen werpen.

In sneltreinvaart leiden justitiemedewerkers groepen belangstellenden rond door de vrouwenvleugel van de Zwolse gevangenis, een tamelijk nieuw in geel en rood steen opgetrokken bouwwerk. Voorzien van schrikdraad en camera’s.

Gedetineerden zelf laten zich deze zaterdagmorgen tussen tien en elf uur niet zien. Op de binnenplaats -sportveld, doeltjes- is van achter getraliede ramen wel wat geschreeuw van de vrouwen te horen.

In de werkhal, waar de gevangenen arbeid verrichten, liggen automatten en fietssloten. Ook liggen er stapels gele schoonmaakdoeken. Bestemd voor een vakantiehuisjesverhuurder. „Dus als u nog eens in zo’n huisje op vakantie gaat, weet u waar de doekjes vandaan komen.”

Veel krijgen de gedetineerden niet voor hun werkzaamheden. Met 12,50 euro per week houdt het wel op. „Maar daar krijgen ze wel kost en inwoning voor”, relativeert een bezoeker.

Bij het arrestantenbusje mag een van de bezoekers voelen hoe het is om in de boeien geslagen te worden. Alternatief voor de handboeien is de ’beenboei’. Een langwerpig stuk hout. „Zo krijgt de gedetineerde een stijf been. Hoeven we niet zo hard te rennen als hij ontsnapt.”

Een gevangene ontsnapte ooit uit het arrestantenbusje. Een nieuwe bewaker wist nog niet precies hoe de knopjes van de deuren werkten. „De gedetineerde is na een halfuur weer opgepakt. Hij had bij een ziekenhuis de warmte opgezocht.”

Aan het eind van de rondleiding vertellen mensen van de christelijke organisatie Gevangenenzorg Nederland over hun werk. Chris Meijnen vertelt dat het aantal cellen de afgelopen jaren fors is gegroeid. Van 4000 in 1980 tot 13.000 dit jaar. „En er komen er de komende jaren nog 8000 bij.”

Van groot belang is, vertelt Meijnen, om gevangenen te begeleiden als ze de gevangenispoort achter zich dicht hebben geslagen. „Nu vervalt 70, 80 procent in het oude gedrag.”

Julius de Vries (36) is blij dat hij even achter de gevangenispoort heeft kunnen kijken. „Het ziet er binnen sober, maar netjes uit. Zo’n cel is een redelijk krap hokje. Ik zit er niet op te wachten om hier een paar maanden te moeten verpozen.”

Hij woont op steenworpafstand van de penitentiaire inrichting. „Soms zie ik al die blauwe tv-schermpjes branden. Een benauwend gevoel geeft me die gevangenis naast de deur niet. Ik merk er vrijwel niks van. M’n dochtertje vindt het wel spannend, al die boeven.”

„Hoe kom je hier de dag door?” vraagt Wilma ten Brinke zich vertwijfeld af. „Als je mazzel hebt, kun je in de gevangenis aan het werk. Een paar uur per dag kun je luchten en voor de rest zit je vast. Ik krijg hier geen beeld van een hotel bij. Ik ben blij dat ik hier niet zit.”