Thaksin: populist zakt door de knieën
BANGKOK - Thaksin Shinawatra is in veel opzichten de Silvio Berlusconi van Zuidoost-Azië. De Thaise premier, die dinsdag zijn aftreden aankondigde, en zijn Italiaanse ambtgenoot zijn beiden zakenlieden die „in de politiek” gingen.
Ook schuwen ze geen van beiden populistische maatregelen. Bovendien zijn ze steenrijk. Ze hebben vele vijanden in de elite en veel fans onder de gewone burgerij.Thaksin, in Thailand is het gebruikelijk de voornaam te gebruiken, leek in tegenstelling tot zijn Italiaanse collega één ding wat minder in de hand te kunnen houden: de opkomst van een steeds sterkere oppositie tegen zijn bewind. De Thaise premier speelde zijn tegenstanders eerder in de kaart dan dat hij hen door verdeel- en heerstactieken gefragmenteerd en verzwakt hield. De druk op Thaksin was uiteindelijk zo groot dat hij door de knieën ging. Hij probeerde zijn politieke mandaat vast te houden door vervroegde verkiezingen op 2 april, maar door een boycot van de oppositie en de aanhoudende betogingen brokkelde de zorgvuldig gemetselde sokkel onder zijn voeten weg.
Thaksin werd op 26 juli 1949 geboren in de Thaise provincie Chiang Mai. De familie Shinawatra was toen al de rijkste en invloedrijkste clan van het Aziatische land. Ze had nauwe handen met het koningshuis, de strijdkrachten en de ambtelijke elite. Thakins familie verwierf fortuin met onder meer het verpachten van landerijen, de zijdehandel en onroerend goed.
De jonge Thaksin studeerde in 1973 af aan de politieacademie en volgde een studie strafrecht in de VS. Binnen de gelederen van het Thaise politieapparaat rees zijn ster al snel, maar hij besloot in 1987 dat hij een zakelijke carrière wilde. Thaksin richtte de Shinawatra Computer and Communications Group op, een stap die hem uiteindelijk onder meer de grootste telecomaanbieder van Thailand zou maken.
In 1994 stapte hij over naar de politiek, direct als minister van Buitenlandse Zaken voor de Palang Dharma Party. In 1995 was Thaksin al opgeklommen tot de post van vicepremier. In de jaren daarna is hij beschuldigd van misbruik van geheime staatsinformatie ten behoeve van zijn zakelijke belangen, claims die nooit formeel zijn onderzocht.
In 1998 richtte Thaksin een eigen partij op met de nationalistische naam ”Thai Rak Thai”, Thai houden van Thai. In februari 2001 trad de zakenman-politicus aan als premier. In datzelfde jaar leek hij al direct een rechterlijk verbod te krijgen om zijn functie uit te oefenen, omdat hij geen open kaart gespeeld zou hebben over zijn zakelijke belangen, maar het liep met een sisser af.
Thaksin wist in zijn eerste jaren als premier ook indruk te maken. Thailand had in 2001 nog flink last van de gevolgen van de financiële crisis in Azië, maar onder meer door populistische maatregelen zoals subsidies en giften wist hij de binnenlandse consumptie weer in de lift te krijgen en de economische groei te doen toenemen. Hij verklaarde tot tevredenheid van vele Thai de oorlog aan de drugshandel.
De harde aanpak van de drugshandel en de drugscriminaliteit zou aan zeker 2500 mensen het leven hebben gekost. Veel doden vielen door interne oorlogen tussen rivaliserende drugsbendes, maar volgens mensenrechtengroepen hebben ook Thaise veiligheidstroepen doelgericht moorden gepleegd.
De werkelijke erosie van zijn machtsbasis was evenwel ook gaande. Vooral binnen de stedelijke elite van Bangkok en binnen intellectuele kringen rees de kritiek op Thaksins vermeende machtsmisbruik en nepotisme. Ondanks de toenemende kritiek werd Thaksin in maart 2005 herkozen als eerste minister. Hij was de eerste premier in de Thaise geschiedenis die een volledige termijn van vier jaar wist uit te zitten.
De doodsklap voor de premier was het schandaal over kennelijke malversaties met familiekapitaal. De zaak draaide om de verkoop van het aandelenpakket waarmee familie van de premier de lakens uitdeelde in het telecomconcern Shin Corp, aan een bedrijf in Singapore. Met die deal was liefst 1,87 miljard dollar gemoeid.
Direct na de verkoop werd duidelijk dat de familie Shinawatra handig gebruik had gemaakt van door Thaksin aangepaste wetgeving en daardoor belastingvrij veel geld voor de aandelen had kunnen toucheren. Onderzoek heeft uitgewezen dat Thaksin in deze zaak schone handen heeft en dat mogelijk alleen zijn zoon een beetje heeft gerommeld.
De oppositie groeide intussen gestaag en zelfs gewone Thai beginnen al te roepen dat Thaksin met de verkoop van de aandelen een mooi Thais bedrijf heeft uitgeleverd aan buitenlanders. De aandelenverkoop leidde tot massale betogingen waaraan steeds meer Thai meededen. Uit protest tegen de premier stemden miljoenen Thai ook blanco tijdens de stembusgang.
Thaksin poogde met het uitschrijven van vervroegde verkiezingen op 2 april het tij te keren door een nieuw politiek mandaat te verwerven. De voorlopige uitslagen wijzen op een winst voor de partij van de premier, maar de politieke schade is uiteindelijk toch te groot om daarmee goede sier te maken.