Dat concludeert het Expertisecentrum Forensische Psychiatrie (EFP) in een onderzoek dat projectleider dr. mr. M. Hildebrand maandag presenteerde voor de parlementaire commissie die het tbs–stelsel onderzoekt. De nieuwe taxatie zorgt ervoor dat risicovolle tbs’ers beter worden herkend en dan niet met verlof mogen. „Dat betekent niet dat zij nooit verlof krijgen, maar later. De kliniek kan eerst gericht aan de slag met de uitkomst", aldus Hildebrand.De verlofregeling voor tbs–gestelden ligt onder vuur omdat de afgelopen jaren tbs’ers een zwaar misdrijf begingen. Uit het EFP–onderzoek over 2000 tot eind 2005 blijkt dat 59 tbs–gestelden, onder wie vier vrouwen, in totaal 62 nieuwe delicten pleegden.

Een derde van de delicten (22) gebeurde nadat de tbs’er zich aan een verlof had onttrokken en drie na ontvluchting uit een kliniek. De meeste delicten werden echter gepleegd tijdens het geoorloofde verlof of binnen de instelling. Driekwart van de recidives gaat gepaard met geweld en een kwart betrof een seksueel delict. Bovendien zijn dat het merendeels ernstige misdrijven. Voor zover bekend ging het in 36 van 58 gevallen om misdrijven waarop een celstraf van meer dan acht jaar staat.

Het is de eerste keer dat de ongeoorloofde afwezigheid en recidives in kaart zijn gebracht. Minister Donner (Justitie) gaf opdracht voor de studie. In de onderzochte periode waren er 488 onttrekkingen door 230 patiënten, onder wie 21 vrouwen. Op jaarlijks 50.000 verlofbewegingen gaat het relatief om weinig gevallen. Concreet zijn er zeven onttrekkingen per maand, waarvan de meeste gebeuren tijdens onbegeleid verlof. De meeste betrokkenen komen binnen twee dagen terug in de instelling.

Veel minder tbs’ers namen de benen vanaf het terrein of de instelling: 53 mannen en tien vrouwen zorgden voor 91 ontvluchtingen. Bij de meesten (90 procent) was de vlucht binnen een week weer beëindigd.

Overigens worden de laatste jaren al vaker machtigingen voor tbs–verloven afgewezen dan voorheen. De afdeling Individuele Tbs–Zaken (ITZ) van het ministerie van Justitie doet dat, omdat het gevaar te groot wordt geacht. Tot een paar jaar geleden werden vrijwel alle verlofmachtigingen die de klinieken voor hun patiënten indienden, nog toegewezen. Dat zei drs. M. Kavelaars, hoofd ITZ van Justitie en hoofd behandeling van De Kijvelanden in Poortugaal.

In 2005 werden volgens haar ongeveer duizend verlofaanvragen voor tbs’ers ingediend. Op dit moment hebben zevenhonderd tbs’ers een vorm van verlofregeling, bijna de helft van alle tbs–gestelden.

De deskundigen pleitten maandag opnieuw voor een wettelijke mogelijkheid om uitbehandelde tbs’ers langer in de gaten te kunnen houden, indien nodig levenslang. Nu kan de overheid dat maximaal drie jaar doen. Sommigen kunnen de vrijheid na tbs niet aan, zei H. Cuperus van de forensisch psychiatrische kliniek Het Dok in Rotterdam. Zij hebben volgens haar een stok achter de deur nodig, wat kan betekenen dat iemand zich onder dwang moet laten behandelen.

Verder kaatsten deskundigen uit de geestelijke gezondheidszorg (ggz) de kritiek die uit de tbs–sector maandag terug. Volgens hen gaat de behandeling en nazorg met grote groepen tbs’ers goed maar kan dat beter als de ggz meer middelen en capaciteit zou krijgen. De focus ligt naar hun smaak te veel op de dingen die fout gaan, waardoor alle tbs’ers gecriminaliseerd raken.