Regio voor heimweetoerist en wandelaar
Voor een spoorboom in de Pools-Tsjechische grensstreek, nabij het stadje Broumov, staat een ruige man met zijn paard en wagen. Een wiel van het rijtuig staat vervaarlijk scheef. Het tafereel tekent de verpaupering in de regio.
Als een benauwende deken hangt de stilte over het vervallen kerkhof bij de eeuwenoude kerk in het dorpje Hermsdorf. Grafzerken ogen onverzorgd, sommige stenen liggen omver. Al even somber ziet de kerk er uit. Het in barokstijl gebouwde gebedshuis staat er in belabberde toestand bij.„Er wonen hier veel atheïsten. De kerk doet ze niets”, vertelt gids Petr Bergmann tijdens een wandeling om de kerk. „In het verleden wist een belangrijke communistische politicus met een voorliefde voor monumentale gebouwen veel oude kerken te behouden, anders was dit gebouw waarschijnlijk allang gesloopt.” Voldoende geld voor een opknapbeurt van dergelijke objecten is er bij lange na niet.
Zelf kocht Bergmann voor een habbekrats een historisch pand in de grensstreek. Beetje bij beetje knapt hij het onderkomen op. Van tijd tot tijd stuit hij in zijn tuin op spullen uit vervlogen tijden. „Denk aan gebroken borden of een theepot. Ik heb inmiddels een klein museum.”
Spookboerderijen
De regio Broumov heeft iets triests. Het wemelt in de Pools-Tsjechische grensstreek van de spookboerderijen en kerkruïnes. Een busrit door de regio voert langs vervallen, halfingestorte bouwwerken. Onkruid tiert er welig.
Broumov en omstreken ondergingen na de Tweede Wereldoorlog een dramatische metamorfose. Tienduizenden Sudeten-Duitsers in Tsjechië moesten hun biezen -25 kilo aan bezittingen- pakken. De Duitsers dienden zich terug te trekken binnen voormalige landsgrenzen. Gevolg was dat onder meer de streek leegstroomde. Boerderijen veranderden in bouwvallen. Talloze panden verdwenen onder de slopershamer.
Sedertdien heeft de regio eigenlijk zijn ziel verloren, schetst Nederlander Bert van Kampen, die in het grensdorpje Vernerovice samen met zijn vrouw Mien te Nijenhuis een minicamping runt. „De Duitsers hadden hun eigen rijke cultuur, bijvoorbeeld op het gebied van architectuur. Ze bouwden boerderijen met speciale hondenhokken. Ze dronken uit kopjes met speciale Duitse belettering. Na de Tweede Wereldoorlog is er van die cultuur nagenoeg niets overgebleven.”
De nieuwe bewoners hebben weinig binding met de streek. „Jonge mensen hadden de boerderijen voor het uitzoeken. Als van de ene boerderij het dak lekte, betrokken ze gewoon een andere. Daardoor ontstonden veel ruïnes. Op dit moment is hier nauwelijks een verenigingsleven. Een folkloreavond of een zangvereniging kennen ze niet.”
Typerend woord voor deze regio is de term ”heimweetoerisme”. Bij tijden komen Sudeten-Duitsers terug om bijvoorbeeld het graf van hun opa te bezoeken.
Rust
Het Nederlandse echtpaar, een deel van het jaar woonachtig in Enkhuizen, heeft het prima naar de zin in de Tsjechische grensstreek, een aantrekkelijk gebied voor wandelaars. „Bij velen bestaat het idee dat dit een arme regio is, maar de mensen hebben juist een rijk leven. Iedereen heeft zijn eigen huis. Mensen hebben geen hypotheek.”
Bert en Mien zijn gecharmeerd van de „rust en veiligheid” in dit deel van Tsjechië. Bert, voorheen onder meer actief als psycholoog en werkzaam in de vliegtuigbouw: „Als mensen uit Nederland ons bellen, is vaak de eerste vraag: Is het daar in Tsjechië wel veilig? Die opmerking komt voort uit de gedachte dat in het voormalige Oostblok alleen maar boze lui leefden. Nou, wij kunnen hier gerust onze auto open laten. En dan blijft de portemonnee gewoon liggen.”
Over de portemonnee gesproken. Zeker is dat het leven in Tsjechië voor Nederlanders best goedkoop is. Voor bijvoorbeeld een goed bord eten in een restaurant betaal je drie, vier keer minder dan in Nederland.
Grootmoeders tijd
Bezienswaardigheid in Broumov is vooral het klooster. Benedictijner monniken stichtten waarschijnlijk zo’n 700 jaar geleden de eerste bebouwing in de jungle. Langs de rivier verrezen langgerekte nederzettingen.
In het dorp Nove Mesto biedt het plaatselijke museum onder meer een kijkje „in grootmoeders tijd”, zoals een Nederlandse bezoekster het noemt. Een historisch weefgetouw, een in Amerika geproduceerde kassa uit 1905 of een verzameling oude strijkijzers. Nove Mesto heeft oude papieren. Er zijn kannen uit het jaar 800 jaar voor Christus gevonden.
In een hok bij de burcht van Nachod, een stad op enkele tientallen kilometers afstand van Broumov, liggen levende ’museumstukken’. Achter een roestig hek lopen beren rond. De beesten komen van een circus en slijten hier hun leven.
Meer informatie: Tsjechisch Verkeersbureau, 020-5753015; campinghouders Bert en Mien van Kampen: www.aktief.cz.