Dit is geen begraafplaats, dit is een dodenstad. Letterlijk onafzienbaar zijn de velden met grafstenen en grafmonumenten. Bij het hek maakt een bord al duidelijk dat deze ”begraafplaats, crematorium en gedenkpark” -zoals de naam officieel is- zo veel mogelijk autoluw wil blijven. Dat zegt natuurlijk wel wat. Hier rijden dus gewoon auto’s over de begraafplaats.Een informatiebord, waarop de grafvelden met verschillende kleuren zijn aangegeven, moet de bezoeker wegwijs maken. Ongeveer 23.000 graven telt De Nieuwe Ooster. Sinds 1894, het jaar waarin de begraafplaats werd geopend, zijn er al vele duizenden graven geruimd. Hoeveel mensen hier in totaal hun laatste rustplaats gevonden hebben, weet directeur mevrouw M. L. Meuris niet. „Ik schat ver over de 100.000.”

Eindeloos slingeren de modderige paden tussen de verschillende grafvelden. Veel bomen, veel groen. Ginds ruist een drukke stadsweg, maar het gekwetter van de vogels overstemt het lawaai van de auto’s royaal.

Wandelen op een begraafplaats. Recreëren. Als het met respect gebeurt, juicht de leiding van De Nieuwe Ooster het alleen maar toe, zo meldt de website. Wandelen, herdenken, gedenken. In stilte natuurlijk. Bij sommige graven staan bankjes. Genummerd; je kunt er maar niet zo mee gaan slepen. Ze horen bij een bepaald graf.

Over brede paden lopen mensen. Een vrouw draagt een grote bos bloemen op weg naar het graf van een geliefde. Ze kijkt op noch om.

Opmerkelijk hoe ruim alles is aangelegd. We hebben het hier over een begraafplaats die maarliefst 33 hectare groot is. En dat midden in de hoofdstad.

Grafmonumenten zijn er in alle soorten, vormen en maten. Daar een glazen piramide met alleen een naam. Hier een klassieke steen. ”Jezus zegt: Ik ben de Opstanding en het Leven”, staat er in witte letters op zwart graniet. Ginds een kale zandheuvel, zonder naam. Tien meter verder een graf dat overladen is met bloemen en planten, kaarsen en beeldjes. Langs een ander pad een graf dat zo groot is dat het wel een klein huisje lijkt. Een tempeltje, inclusief zuilen en puntdak. Onleesbare namen, foto’s en marmer, heel veel marmer.

Onder een groepje struiken een gemeenschappelijk graf voor soldaten van het Leger des Heils. ”Zij juichen in glorie!”, meldt een verweerde steen. Iets verderop op een bruine steen alleen een naam en een grafschrift: ”Wat geweest is, gaat nooit voorbij”.

Modderpoel
Aan het zogenaamde moslimvak is nog niets te zien. Het is een modderpoel met grote zandhopen. Het vak meet 7000 vierkante meter en straks kunnen er 2500 moslims begraven worden. Doden die volgens de islam ”eeuwige grafrust” moeten hebben. Maar niets is hier blijvend en nog minder eeuwig. In Amsterdam, waar de grond schaars is, kan een begraafplaats zelfs geen langdurige grafrust garanderen. Als er niet meer voor een graf betaald wordt, moet het geruimd worden. Het zijn de simpele wetten van de economie, die zelfs voor de doden geen uitzondering maakt. Met speciale afspraken zijn de moslims en de commissie er toch uitgekomen. Als een graf geruimd moet worden, zullen de stoffelijke overblijfselen verzameld worden op een speciaal beenderenveld.

De directeur van begraafplaats De Nieuwe Ooster, Marie-Louise Meuris, is blij dat er volgend jaar op ’haar’ begraafplaats de mogelijkheid komt om moslims te begraven volgens de voorschriften van de islam. „Wij zijn een gemeentelijke begraafplaats en daar moet ruimte zijn voor iedereen.”

De gemeente draagt 416.000 euro bij aan de inrichting van het vak voor moslims, maar Meuris vindt dat niets bijzonders. Ze is een beetje boos over berichten als zou de overheid alleen gemeenschapsgeld stoppen in het islamitische vak. „Onzin, want al het geld dat nodig is om deze begraafplaats te onderhouden, is gemeenschapsgeld. Wij zijn namelijk een gemeentelijke begraafplaats. Alles wordt hier aangelegd met gemeenschapsgeld, ook het vak voor rooms-katholieken, om maar eens een voorbeeld te noemen.”

Volgens Meuris is de bouw van een rituele wasruimte op het islamitische deel van de begraafplaats bijzonder omdat er een echt gebouwtje komt. „Alle voorzieningen, bijvoorbeeld een aula, zijn hier al aanwezig. Iedereen kan daar gebruik van maken. Het kan niet zo zijn dat wij voor iedere speciale groep eigen voorzieningen gaan bouwen. De gemeente Amsterdam heeft besloten dat ze aan de bouw van zo’n wasruimte een bijdrage wil leveren, maar daarnaast komen er ook collectes in de moslimgemeenschap. Wat voor ons telt, is dat alle richtingen binnen de islam hebben besloten gezamenlijk met de inrichting van dit vak akkoord te gaan. Dát is bijzonder. Nu is het zaak om dit jaar te gebruiken voor overleg om alle details uit te werken. We willen namelijk dat de moslims in deze stad weten dat ze hier terechtkunnen en dat we hier ook aandacht hebben voor de voorschriften waaraan zij zich bij het begraven moeten houden. We werken er hard aan dat het in 2007 zo ver is.”

Joden
Dat De Nieuwe Ooster geen apart gedeelte heeft voor Joden, komt volgens de directeur doordat de Joodse gemeenschap in Nederland beschikt over eigen begraafplaatsen. „Dat is historisch zo gegroeid. De Joodse gemeenschap woont hier natuurlijk al veel langer en heeft eigen plaatsen in gebruik genomen waar ze haar doden begraaft. Ook op de Nieuwe Ooster liggen misschien individuele Joden begraven, maar er is ons nooit gevraagd om een apart gedeelte in te richten voor Joden.”