Natuurlijk was eurocommissaris Piebalgs (Energie) bezorgd toen begin dit jaar als gevolg van een geschil over de prijs van de gasleveranties van Rusland aan Oekraïne de kraan in westelijke richting gedeeltelijk werd dichtgedraaid. Maar eigenlijk kwam het hem wel goed van pas. De problemen illustreerden nog eens onze afhankelijkheid van derden en onze kwetsbaarheid op het punt van een ongestoorde aanvoer. Zij versterkten het gevoel dat we hier te maken hebben met een sector die grensoverschrijdende dimensies kent en die daarmee lijkt te vragen om een aanpak op bovennationaal niveau.Het energiebeleid prijkt de laatste tijd prominent op de agenda van de EU. Europa was namelijk reeds eerder met de neus op de feiten gedrukt. In de maanden voordat het gasconflict uitbrak, bestond er regelmatig grote ongerustheid over de voortdurend stijgende olienoteringen. Die vormen, zoals we maar al te goed weten uit de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw, een forse bedreiging voor de economie.

De landen van de Unie zijn voor hun benodigde brandstof in hoge mate aangewezen op importen, vooral uit het Midden-Oosten, Rusland, Algerije en Noorwegen. Momenteel betrekken zij de helft van de hoeveelheid die zij opsouperen van elders. Over twintig tot dertig jaar zullen de noodzakelijke aankopen wellicht zijn uitgebreid tot maar liefst 70 procent.

De EU heeft over energie niet veel te vertellen. De bevoegdheden in deze sfeer berusten bij de afzonderlijke lidstaten. Zo beheert Nederland zelf zijn aardgasreserves en het voelt er niets voor die zeggenschap uit handen te geven.

Er zijn in het verleden alleen afspraken gerealiseerd over het opengooien van de markten, over een onbelemmerde concurrentie. Verbruikers moeten vrij kunnen bepalen met welke producent zij zakendoen en er mogen geen barrières opduiken als een aanbieder activiteiten in het buitenland wenst te ontplooien.

De beoogde liberalisatie verloopt echter moeizaam. Een recent voorval, dat ontaardde in een fikse ruzie, bevestigt dat. De Franse regering arrangeerde overhaast een fusie tussen twee nationale bedrijven, Suez en Gaz de France, om het Italiaanse Enel de voet dwars te zetten, dat plannen had om eerstgenoemde onderneming in te lijven. De autoriteiten in Rome reageerden woedend.

Een interne markt is nog iets anders dan een gemeenschappelijk beleid, maar met de publicatie van het door de Europese Commissie vervaardigde groenboek, dat fungeert als basis voor een breed debat, komt dit laatste wel wat dichterbij. Het voltooien van die zone zonder binnengrenzen geldt op de route daarheen trouwens als een topprioriteit. Het initiatief tot een discussienota werd geboren tijdens het informele beraad van de staatshoofden en premiers van afgelopen oktober op Hampton Court.

De nu aangereikte ideeën voor een energiestrategie richten zich op drie zaken: de continuïteit van de leveringen, versterking van de concurrentiepositie van het bedrijfsleven en een duurzame ontwikkeling ofwel een schoon milieu. Tal van aspecten passeren in het praatstuk de revue, waaronder het aan elkaar koppelen van de nationale netwerken, het terugdringen van de vraag, onderzoek naar alternatieve bronnen als zon en wind, het aanleggen van noodvoorraden en het naar buiten toe opereren als één front, zodat gezamenlijk contracten en partnerschappen met leveranciers kunnen worden afgesloten. Een tijdschema en een cijfermatige doelstellingen ontbreken vooralsnog. Die volgen in een later stadium, verzekerden Commissievoorzitter Barroso en zijn Letse teamgenoot Pibalgs in hun toelichting.

Een delicate kwestie betreft de inzet van kernenergie. Daarover heerst sterke verdeeldheid binnen Europa. Terwijl Frankrijk 80 procent van zijn elektriciteit opwekt in nucleaire centrales, wil bijvoorbeeld Oostenrijk niets weten van zulke installaties. De Commissie waagt zich dan ook niet aan een standpunt. „De verschillen respecteren we”, benadrukte Barroso. Hij riep wel op tot een „open en eerlijk debat, zonder taboes.”

Over twee weken zijn de regeringsleiders bijeen voor hun lentetop. Dan zullen zij een eerste bespreking wijden aan het groenboek. „Hebben zij de politieke wil om een gemeenschappelijke strategie uit te voeren? Dat is de vraag die zij moeten beantwoorden. De Commissie acht een gecoördineerde benadering in ieder geval broodnodig”, aldus Barroso.

Energiepolitiek
- De Europese Commissie wil meer samenwerken op het terrein van energie politiek.
- Speerpunten zijn: continuïteit van levering, een betere concurrentiepositie, en een schoon milieu.
- Topprioriteit is het vol tooien van een open markt binnen de Unie.
- Landen mogen zelf kiezen of zij gebruik willen maken van kernenergie.