De Unie heeft zich door de jaren heen ontwikkeld tot een zone zonder binnengrenzen voor goederen- en kapitaalstromen, met de euro als het symbool van die integratie. Vandaag de dag tekent zich echter in sommige hoofdsteden een drang af naar toch weer het in stelling brengen van beperkingen.We mogen dat beschouwen als een reactie op de globalisering. Bij dat proces zijn er nu eenmaal verliezers, met als gevolg dat ondernemingen worden opgeslokt en mensen hun baan kwijtraken. Aangespoord door gemor van de burgers daarover is de vlucht in nationale oplossingen verleidelijk.

De bewegingen op dit vlak trokken de voorbije dagen prominent de aandacht door het fusie- en overnamegeweld in de energiesector. Het Italiaanse Enel had een oogje laten vallen op het Franse Suez. De regering in Parijs kreeg er voortijdig lucht van en premier De Villepin arrangeerde vorig weekend snel een huwelijk tussen het nog niet geprivatiseerde Gaz de France en het belaagde Suez. De gevormde combinatie is te groot voor het beoogde bod uit de naburige natie.

De Italianen zijn woedend. Zij sluiten tegenmaatregelen niet uit, waarmee een negatieve spiraal dreigt. Minister van Financiën Tremonti spoedde zich naar Brussel om van de commissarissen Kroes (Mededinging) en McCreevy (Interne Markt) te eisen dat zij ingrijpen. Die kunnen tot dusver weinig uitrichten. De in allerijl bezegelde deal lijkt niet in strijd met Europese bepalingen. McCreevy vraagt zich alleen af of ook is gehandeld in de geest van de interne markt. Spanje hanteert dezelfde tactiek om het Duitse Eon te beletten Endesa in te lijven. Madrid stuurt aan op een samensmelting van die gas- en elektriciteitsleverancier met rivaal Gas Natural.

Voorzitter Barroso van de Europese Commissie hekelde woensdag de „nationalistische retoriek” rond deze zaken. Lidstaten werpen onderling barrières op en vliegen elkaar in de haren. Zo ontstaan geen spelers die breed binnen de EU opereren en die de slag op mondiaal niveau niet hoeven te vrezen. Op deze manier maak je Europa niet sterker, waarschuwde hij.

Het geweeklaag van de Italianen doet trouwens schijnheilig aan, want zij zijn er zelf evenmin vies van om overvallers te weren. ABN AMRO weet daarover mee te praten sinds het gevecht om de zeggenschap over Antonveneta. Het kabinet van Berlusconi overweegt invoering van een regeling die het stemrecht van aandeelhouders uit den vreemde in belangrijke concerns beknot. Het zal daarover ongetwijfeld op enig moment botsen met de Europese Commissie.

Maar die richt het vizier eerst op Frankrijk. Dat doet er alles aan om te vermijden dat buitenlandse multinationals het voor het zeggen krijgen in gevoelige branches. Daarom creëert het graag „nationale kampioenen”, grote ondernemingen van eigen makelij die in sleutelindustrieën een dominante positie bekleden. Het propageert een politiek van „economisch patriottisme.” De fusie van Gaz de France en Suez past in dat beleid.

De Fransen bezitten ten aanzien van vrijhandel geen goede reputatie. Zij neigen altijd weer naar een protectionistische benadering. Zo komt het felste verzet tegen de Bolkesteinrichtlijn, bedoeld om het dienstenverkeer binnen de Unie te liberaliseren, van hun zijde. En in de discussie over de landbouwsubsidies lopen zij voorop om die betalingen te handhaven en daarmee de boeren af te schermen van de invloeden van buitenaf.

De regering heeft nu een wet op buitenlandse investeringen in voorbereiding die de nationale industrie moet behoeden voor vijandige overnames. Zij wil zich de mogelijkheid verschaffen om een transactie tegen te houden of daaraan voorwaarden te verbinden. Zij denkt daarbij aan elf sectoren die zij vanuit technologisch perspectief van strategisch belang acht. Het gaat om onder meer activiteiten in de sfeer van computers, energie, biowetenschap, luchtvaart, defensie en gegevensbeveiliging.

Brussel signaleert in deze aanpak een discriminatie van bedrijven van elders, en dat druist in tegen de spelregels van de interne markt. De Commissie heeft enige tijd geleden om opheldering gevraagd, maar een antwoord bleef uit. Een volgende stap lijkt nabij: een procedure starten bij het Europese Hof van Justitie.