Bij de gewelddadigheden kwamen alleen al in de hoofdstad Bagdad zeker 58 mensen om het leven. Volgens een woordvoerder van het ministerie van Binnenlandse Zaken zijn alle slachtoffers soennieten. Allen waren gedood door een kogel in het hoofd. Het ministerie vermoedt dat de moorden wraakacties zijn van sjiieten voor de aanslag op de moskee. Het gebedshuis ligt op 100 kilometer te noorden van Bagdad en is een van de vier belangrijkste sjiitische heiligdommen ter wereld.Direct na de aanslag raakten sjiitische en soennitische moslims in verscheidene steden in het land slaags met elkaar. Hoewel bij de explosie in Samarra niemand gewond raakte, leidde de aanslag tot meer woede dan eerdere uiterst bloedige aanslagen die de afgelopen jaren op sjiitische moslims zijn gepleegd. De meeste wraakacties zouden zijn uitgevoerd door de sjiitische milities.

Het Iraakse ministerie van Binnenlandse Zaken zei dat vier mannen -van wie er een een legeruniform droeg en de andere drie in het zwart waren gekleed- de moskee in Samarra woensdagochtend waren binnengedrongen om twee bommen te plaatsen. Enkele personen, onder wie mogelijk de daders, zouden zijn gearresteerd. Nationaal veiligheidsadviseur Mouwafak al-Rubaie zei in Bagdad dat gewapende mannen de bewakers van de moskee hadden overvallen. Hij gaf de schuld aan extremistische groepen als al-Qaida in Irak en Ansar al-Sunnah, die Irak in een burgeroorlog zouden willen storten.

Amerikaanse en Iraakse militairen onderzochten na de aanslag huizen in de omgeving van de moskee. Vijf politieagenten die verantwoordelijk waren voor de bewaking van de moskee zijn gearresteerd, zei een politiewoordvoerder. Volgens de politie lagen mogelijk mensen onder het puin van de koepel bedolven, maar aantallen werden niet genoemd en er waren in de moskee woensdag nog geen slachtoffers gevonden.

In de Askariyamoskee liggen twee imams uit de negende eeuw begraven, allebei afstammelingen van de profeet Mohammed. Hun verdwenen zoon en kleinzoon, Mohammed al-Mahdi, geldt als de ”verborgen imam”, die volgens sjiieten eens zal terugkeren om een einde te maken aan alle onrecht in de wereld. Een aanslag op een zo belangrijk sjiitisch heiligdom kan de sektarische spanningen in Irak alleen maar verder vergroten.

Grootayatollah Ali al-Sistani, de meest gezaghebbende sjiitische geestelijke in Irak, kondigde zeven dagen van rouw af. Hij riep de sjiieten op niet naar Samarra te komen, maar in hun eigen steden te demonstreren, waarbij zij zich dienen te onthouden van geweld.

De radicale sjiitische geestelijke Muqtada al-Sadr onderbrak woensdag zijn bezoek aan Libanon na het nieuws over de aanslag te hebben vernomen, meldde de tv-zender Al-Manar van de sjiitische Hezbollahbeweging. Hij zou onderweg zijn naar Irak. In Sadr City in Bagdad gingen duizenden sjiieten, sommigen gewapend met kalasjnikovgeweren, de straat op, waarbij zij leuzen riepen tegen Amerika. In omringende landen hebben sjiitische leiders, onder wie die van het invloedrijke Iraanse seminarie in Qom, eveneens met afschuw gereageerd.

De Amerikaanse ambassadeur in Irak, Zalmay Khalilzad, en de bevelhebber van het Amerikaanse leger in Irak, George Casey, noemden de aanslag „gruwelijk” en een „misdaad tegen de menselijkheid.” Ze zeiden dat de Verenigde Staten zullen helpen bij de wederopbouw van de moskee. De Amerikaanse president George Bush veroordeelde de aanslag riep de Irakezen op samen met de Amerikanen „te strijden tegen het terrorisme.” De Britse regering bood financiële hulp aan voor de wederopbouw van de Askariyamoskee.

President Jalal Talabani maande tot kalmte. Hij zei dat de aanslag bedoeld leek te zijn om de onderhandelingen over de vorming van een regering van nationale eenheid te saboteren. Hij riep alle religieuze en politieke leiders op de aanslag krachtig te veroordelen. Premier Ibrahim al-Jaafari vroeg alle Irakezen de aanslag te veroordelen en drong er bij islamitische en christelijke leiders in het buitenland op aan zich nog meer in te spannen om „de Iraakse regering te helpen deze saboteurs te stoppen.” Enkele grote soennitische organisaties hebben de aanslag eveneens veroordeeld.

Dinsdag en maandag vielen bij aanslagen in overwegend sjiitische wijken in Bagdad respectievelijk 22 en twaalf doden. Woensdagochtend kwamen in Bashrogiya bij de stad Kut, 160 kilometer ten zuidoosten van Bagdad, twee schooljongens om het leven en raakten vier gewond toen een bom ontplofte die aan de kant van een weg bij een school was geplaatst.

In Muqdadiyah, ten noorden van Bagdad, openden onbekenden woensdagochtend het vuur op de auto van een lid van de rechtbank van Baqouba. Vier lijfwachten kwamen om het leven en rechter Abdul Ridha Hussei Kadhim raakte zwaar gewond, aldus de politie. In Baqouba zelf werden twee politieagenten doodgeschoten.

Het hoofd van de Iraakse commissie voor de-Baathificatie, Ali al-Lami, zei woensdag een aanslag te hebben overleefd. Zijn auto werd op de snelweg onder vuur genomen, maar de lijfwachten van Al-Lami konden de belagers verjagen. Al-Lami’s chauffeur overleefde de schietpartij niet.