De hoogleraar aan het Hersteld Hervormd Seminarie, gevestigd aan de Vrije Universiteit (VU) te Amsterdam, gaf woensdag een hoorcollege over de vaderlandse kerk tijdens de Republiek. Hij hield het college op een voorlichtingsdag voor geïnteresseerden. In totaal hadden zich vijftien personen aangemeld.Dr. P. de Vries, rector van het seminarie, verwacht dat uiteindelijk tussen de tien en vijftien studenten zich voor de bachelorstudie zullen aanmelden. Daarnaast rekent hij op twee tot vier nieuwe aanmeldingen voor de masterstudie. Dat zou betekenen dat er ongeveer evenveel nieuwe studenten zullen instromen als tijdens het vorige cursusjaar.

De belangstellenden kregen de gelegenheid twee colleges van prof. Op ’t Hof te volgen, om alvast kennis te maken met de studie. Daarnaast bezochten ze de afdeling ”Handschriften en Oude Drukken”, kregen ze een rondleiding door het universiteitscomplex en werden ze door seminariedocenten ingelicht over de studie aan het seminarie. Ook sprak de decaan van de theologische faculteit, prof. dr. A. van de Beek.

Het hoorcollege was de derde in een serie van zes over de vaderlandse kerk tijdens de Republiek. Prof. Op ’t Hof ging in op de organisatie van de gemeente tijdens de Republiek. De gemeente zat toen anders in elkaar dan de protestantse gemeente tegenwoordig. „De gemeente was georganiseerd rond de avondmaalstafel en niet vanuit het doopvont. De gemeente bestond uit avondmaalsgangers en was daardoor primair een belijdende kerk en niet zozeer een verbondskerk.” Hij verwees naar de uit 1554 daterende kerkorde van de Nederlandse vluchtelingengemeente in Londen, waarin stond dat de doop alleen bediend mocht worden aan kinderen van belijdende leden, avondmaalsgangers. Hun namen werden wel opgeschreven, maar als ze rond de twintig jaar geen belijdenis hadden gedaan, werden die geschrapt. „De doop, het verbond, is ingekaderd in de belijdenis. De gemeente is een avondmaalsgemeente.”

Nadat de Gereformeerde Kerk na 1572 in Nederland gevestigd was, kwam er wel een registratie van doop, huwelijk en begrafenis, maar dat had een publiek doel. De Gereformeerde Kerk had de rol als publieke kerk overgenomen van de Rooms-Katholieke Kerk. Iedereen kon gedoopt worden, ook een kind met rooms-katholieke ouders. Wel bleef er ook toen een groot verschil tussen de registratie van de dopelingen en die van de avondmaalsgangers.

Prof. Op ’t Hof begrijpt wel dat de kerk toentertijd de kans gegrepen heeft om publieke kerk te worden, maar hij vindt dat men te ver is gegaan door iedereen te dopen. „De vaderen betrokken wel de wacht bij het avondmaal, maar niet bij de doop. In de praktijk heeft dat geleid tot een uit elkaar trekken van doop en avondmaal.” Hij voelt meer voor het standpunt van de nadere reformator Willem Teellinck, die niet iedereen wilde dopen. Teellinck kreeg met zijn idee echter geen voet aan de grond in de classis Walcheren.

Belijdenis doen in de Gereformeerde Kerk van de Republiek betekende, aldus prof. Op ’t Hof, toegang vragen tot het heilig avondmaal. De ouderlingen en diakenen gingen vier keer per jaar, voor het avondmaal gehouden werd, alle avondmaalsgangers langs. Later werd het aantal bezoeken tot één keer per jaar teruggebracht.

Na het college volgde een leesoefening in oude handschriften. De studenten kregen een kopie voor zich uit een kerkenraadsboek van Sluis uit 1665 met daarin het handschrift van Koelman. Ze trachtten eerst de letters te spellen en vervolgens een woord te lezen. Het is puzzelen, zeker als de letters niet altijd hetzelfde geschreven worden.

Hierna gingen de belangstellenden naar de afdeling ”Handschriften en oude drukken”. Assistent-conservator Jos van Heel liet een getijdenboek uit de middeleeuwen, de Delftse Bijbel uit 1477 en oude werken van Willem Teellinck, Godefridus Udemans en Jacob Cats zien.