Het standaardwerk is oorspronkelijk uitgegeven door de Oxfordse theoloog dr. F. L. Cross en na zijn dood overgenomen door dr. E. A. Livingstone. Wetenschappers uit de anglicaanse, lutherse, methodistische, presbyteriaanse, rooms-katholieke, joodse en andere geloofsrichtingen (ook seculiere auteurs) geven een bijna uitputtend overzicht van alle mogelijke onderwerpen die op een of andere wijze te maken hebben met Bijbel, kerk en theologie. De eerste editie verscheen in 1957. In 1974 volgde de tweede, in 1983 een herdruk met ingrijpende veranderingen.Fundamenteler was de editie van 1997. Livingstone schrijft daarin dat de theologie en de ontwikkelingen in de kerken niet stilstaan. Leerstellige artikelen zijn in de nieuwe editie aangepast aan „nieuwe theologische inzichten.” De auteur constateert de neiging naar zekerheid en afkeer van verandering bij evangelicalen in Engeland en bij fundamentalisten in delen van de Verenigde Staten.

Reden voor de herdruk was ook het feit dat de meerderheid van christenen nu in Afrika, Azië, Zuid-Amerika leeft en niet in Europa en Noord-Amerika. De editie van 1997 verwerkte deze veranderingen en publiceerde nieuwe artikelen over landen die eerst niet afzonderlijk behandeld werden. Zij vermeerderde ook het aantal evangelicale figuren.

Oorspronkelijk was het de bedoeling de tweede editie bescheiden te herzien, schrijft Livingstone, met handhaving van de oorspronkelijke paginering en met toevoeging van een beperkt aantal nieuwe artikelen. De revisie dijde echter steeds verder uit, vooral op het punt van de bibliografieën. Toen Livingstone merkte dat hij zich veel meer moest beperken dan hij wenselijk achtte, is er toch een geheel herziene derde editie gekomen.

De nieuwe editie brengt tal van zaken op actuele wijze, onder meer de ontwikkelingen binnen de Kerk van Engeland, de Rooms-Katholieke Kerk en de wereld van de oecumene. Positief is ook een overzicht van de kerk en het christendom in de verschillende landen. Het aantal bibliografieën is aanmerkelijk uitgebreid.

Het handboek telt nu meer dan 6000 artikelen, die een breed spectrum van kerken, personen, theologische begrippen en landen bestrijken. Ook Bijbelse thema’s en personen en vragen rond Bijbelwetenschap en canon komen aan de orde. Het handboek is vooral sterk in de sfeer van de biografieën en personen.

De keuze van te behandelen personen is breed: Ebenezer Erskine (als leider van de Secession), Perkins, Spurgeon, maar ook bijvoorbeeld alle pausen die aan het eind als (enige) bijlage vermeld staan. Het zal altijd wel een boek blijven dat weer achterhaald is, want de indrukwekkende rij pausen eindigt bij Johannes Paulus II en de laatste Benedictus was Benedictus XV.

Een steekproef bewijst dat het boek objectief de feiten weergeeft en niet getuigt van vooringenomenheid. Dat de schrijvers zich onthouden van een waardeoordeel maakt het boek interessant als naslagwerk. In kwesties als ”de vrouw in het ambt” wordt bijvoorbeeld recht gedaan aan voor- en tegenstanders. Theologische begrippen die gevoelig liggen in gereformeerde kring, worden over het algemeen evenwichtig behandeld, zoals de kwestie van de synode van Dordrecht, zonde, genade, pelagianisme.

Soms kun je wat vragen hebben bij bepaalde formuleringen, zoals ten aanzien van de val in het paradijs, waar gezegd wordt dat de val volgens Genesis 2 als een fundamentele waarheid gezien wordt door de kerk, zelfs wanneer deze waarheid daar in de vorm „van een legende” is overgeleverd. Maar dit soort uitdrukkingen verhinderen niet dat het werk goed bruikbaar is als naslagwerk, al is de prijs wel erg hoog, zeker voor studenten.

Titel: ”The Oxford Dictionary of the Christian Church”; Third Edition Revised; door F. L. Cross en E. A. Livingstone (red.)
Uitgeverij: Oxford University Press, Londen/New York; 2005; 1840 blz.
ISBN 978 0 19 280290 3
Pagina’s: € 160,-.