Van de Nederlanders in het EP gaven de afgevaardigden van CDA, PvdA, VVD en ChristenUnie-SGP steun aan de beoogde wetgeving. De vertegenwoordigers van D66, GroenLinks en SP daarentegen wezen de drastisch geamendeerde plannen om uiteenlopende redenen van de hand.Het aangenomen ontwerp voorziet in een grote stap voorwaarts op weg naar voltooiing van de interne markt, het Europa-zonder-grenzen. Invoering van het nu uitgezette beleid zal naar verwachting extra economische groei en veel nieuwe banen opleveren.

Het duurt echter een poos voordat het zo ver is. Er wacht nog een lang vervolgtraject, waarop eerst de regeringen van de 25 lidstaten onderling een akkoord moeten zien te bereiken over de voorgenomen hervorming. Daarna velt het EP in tweede lezing een oordeel en vinden er onderhandelingen plaats over eventueel resterende geschilpunten. Het dossier zal op de agenda prijken van de EU-top in maart.

Het concept voor de liberalisering werd in 2004 ingediend door toenmalig eurocommissaris Bolkestein. Het pakket stuitte op veel weerstand. Die kwam vooral tot uitdrukking tijdens de campagne in Frankrijk aan de vooravond van het referendum over de Europese grondwet. Politiek links en de vakbeweging vreesden dat de mogelijkheid voor makelaars, loodgieters, consultants, glazenwassers en andere beroepsgroepen om overal in de Unie onbelemmerd aan de slag te kunnen, met in het westelijke deel van het continent een toenemende concurrentie uit het oosten, zou uitdraaien op een verslechtering van de arbeidsvoorwaarden en een afbraak van sociale verworvenheden.

De massale protesten zijn niet zonder gevolgen gebleven. Zij hebben erin geresulteerd dat het document door het EP grondig is aangepast. Fractievoorzitter Schulz van de socialisten riep deze week triomfantelijk uit: „Bolkestein bestaat niet meer.” Zijn groepering sloot vorige week een compromis met de christendemocraten. Daarmee was de basis gelegd voor uiteindelijk toch een breed draagvlak voor de introductie van het vrije dienstenverkeer. „Dit had twaalf maanden geleden niemand voor mogelijk gehouden”, constateerde de opvolger van Bolkestein in Brussel, de Ier McCreevy, gisteren na de ruim twee uur durende stemming over een stapel van honderden amendementen.

De concessies ten opzichte van de aanvankelijke versie betreffen onder meer een beperking van het aantal sectoren waarvoor de voorschriften gelden. Uitzendbureaus bijvoorbeeld zijn ervan uitgezonderd. Verder is een clausule geschrapt die bepaalde dat bedrijven in het buitenland hun werk zouden kunnen uitoefenen volgens de regels in het thuisland. In zijn algemeenheid, zoals in de sfeer van het arbeidsrecht, veiligheid en gezondheid en de bescherming van het milieu, zullen zij de nationale verplichtingen die het gastland kent, moeten naleven.

Werkgeversorganisatie VNO-NCW zegt in een reactie teleurgesteld te zijn over de afzwakking van de oorspronkelijke opzet. „Dat gaat ten koste van de impuls voor de groei en de werkgelegenheid”, klinkt het van die zijde. Om dezelfde reden stemde D66 in het EP tegen. „Het parlement heeft een kans laten liggen om een werkelijk vrije Europese markt te creëren”, meent In ’t Veld van die partij. Ook de VVD is niet onverdeeld gelukkig. De liberaal Manders waarschuwt: „Met protectionisme zetten we de welvaart van onze kinderen op het spel.”

MKB-Nederland, dat de belangen van het midden- en kleinbedrijf behartigt, slaat juist een positieve toon aan. „Het wordt eenvoudiger om diensten te exporteren en oneerlijke concurrentie tegen te gaan”, aldus een verklaring.

GroenLinks spreekt van slechte en onduidelijke wetgeving, die haaks staat op het streven naar minder bureaucratie, en voorspelt dat het Europese Hof van Justitie zal worden opgezadeld met veel rechtszaken. De SP denkt dat ook de verwaterde variant uitmondt in een neerwaartse spiraal voor de arbeidsvoorwaarden. EP-lid Van den Burg (PvdA) daarentegen bestempelt de uitkomst van de in de achterliggende tijd soms verhitte discussies als „een overwinning voor sociaal Europa.”