Ongeveer 35.000 Duitsers, vooral veel vakbondsleden, betoogden zaterdag in Berlijn tegen een voorstel om gemakkelijker over de grenzen te kunnen ondernemen. Zij demonstreerden uit angst voor een toevloed van goedkope arbeidskrachten uit Oost-Europa. Ook in de Griekse hoofdstad Athene en de Franse steden Straatsburg, Lille, Nice en Bordeaux waren demonstraties.Er is jarenlang gesteggeld over de ’dienstenrichtlijn’ van Bolkestein. Het voorstel moet het dienstverleners makkelijker maken om in het buitenland winkels te openen of klussen te klaren. Veel ondernemers, vooral in Frankrijk en Duitsland, vrezen voor oneigenlijke concurrentie.

In theorie mag iedere ondernemer al in een ander EU-land aan de slag, maar dat gaat gepaard met een muur van rare voorwaarden en vreemde regels. Frits Bolkestein, destijds eurocommissaris, kwam met een dienstenrichtlijn, die voor duidelijkheid zou moeten zorgen. Maar zelfs in afgezwakte vorm lijkt het voorstel donderdag in het Europees Parlement slechts op een krappe meerderheid te kunnen rekenen, blijkt uit reacties van fracties.

Het compromis van de grootste partijen (socialisten en christendemocraten) was het voorstel van Bolkestein flink te beperken. Meerdere sectoren zouden worden vrijgesteld van vrijere concurrentie in de EU. Buitenlandse dienstverleners moeten ook aan meer regels van het gastland voldoen dan Bolkestein had gewild. Maar vooral de christendemocraten lijken intern niet geheel in te stemmen met het compromis. Ze vinden het te ver afgezwakt.

De liberale groep dreigt grotendeels tegen te stemmen. „Het zou me verbazen als er onder de liberale fractie een meerderheid is”, zei D66-Europarlementslid In ’t Veld zondag, kijkend naar e-mails van collega’s. „Ik vind het voorstel ook te ver verslechterd. Als parlement moeten we juist kiezen voor een Europese markt van de 21e eeuw en niet de illusie in stand houden dat de economie hetzelfde is als vijftig jaar geleden. We moeten toch kunnen concurreren met China en India.”

Aan de andere kant vinden de linksere partijen het compromis juist niet ver genoeg gaan. „Het blijft een neerwaartse spiraal naar de laagste norm in de EU-landen”, klaagt SP-Europarlementslid Kartika Liotard. „Wij stemmen donderdag voor elke verzachting, maar verwerping blijft de beste beslissing.”

GroenLinks wil het voorstel terugsturen naar de Europese Commissie. Het vindt dat de richtlijn ook na het compromis een bureaucratisch monster is. „Lidstaten mogen allerlei beperkingen opleggen, maar onduidelijk is wanneer wel en wanneer niet”, aldus Joost Lagendijk (GroenLinks).

De felste verdedigers van het compromis zijn nu de socialisten. De groep verzette zich aanvankelijk het sterkst tegen de Bolkesteinrichtlijn, die zou leiden tot ’sociale dumping’. PvdA-Europarlementslid Van der Burg: „Een omstreden beginsel, dat steeds de regels van het oorsprongland zou gelden, wordt vervangen door andere maatregelen die oneerlijke drempels voor buitenlandse bedrijven opheffen. Dat stemt ons tevreden.”

De socialisten krijgen dinsdag steun van naar schatting 20.000 betogers uit allerlei landen. De FNV komt met 500 leden, onder wie voorzitter Jongerius. „We blijven druk op de ketel houden en daarom is het goed dat vakbondsleden uit heel Europa bij het Europees Parlement gaan demonstreren.”

Ook na de stemming is de strijd tussen voor- en tegenstanders niet gestreden. De gezamenlijke EU-landen moeten dan nog hun goedkeuring geven. Zes landen, waaronder Nederland, hebben al aangekondigd terug te willen naar de oorspronkelijke tekst van Bolkestein. Ze stellen dat veel bezwaren van vakbonden al in de oorspronkelijke tekst waren ondervangen.