In de kwestie Iran speelt Rusland een twijfelachtige rol. Sinds 1995 helpt Moskou Teheran bij de bouw van kerncentrales. Tot groot ongenoegen van Israël, de Verenigde Staten en Europa, die vrezen dat Iran op die manier kernwapens wil ontwikkelen. De Iraanse machthebbers beweren daarentegen dat hun nucleaire programma alleen maar civiele doeleinden dient. Rusland heeft altijd hetzelfde verkondigd.„Natuurlijk heeft Rusland zich nooit illusies gemaakt omtrent de ware bedoelingen van Iran”, zegt Hannes Adomeit van de Stiftung für Wissenschaft und Politik in Berlijn. „Rusland heeft echter gedaan alsof dat niet het geval was en erop gerekend -en er waarschijnlijk met de VS en Europa op gehoopt- dat het mogelijk zou zijn door het uitoefenen van druk Iran ertoe te bewegen van een eigen kernwapenprogramma af te zien.”

Daarnaast zijn er duidelijke afspraken gemaakt. Iran heeft zich verplicht het gebruikte nucleair materiaal naar Rusland terug te sturen. Om aan de eisen van het Westen tegemoet te komen, heeft Rusland bovendien voorgesteld het voor de kerncentrales benodigde uranium op Russisch grondgebied door een Russisch-Iraans bedrijf te laten verrijken. Op die manier zou Rusland de nucleaire ambities van Iran onder controle kunnen houden.

Nu Iran weigert met dit voorstel akkoord te gaan, verzet Rusland zich niet langer tegen de wens van het Westen om de kwestie ter sprake te brengen in de VN-Veiligheidsraad. „Dat moet niet worden opgevat als een principiële koerswijziging van Moskou”, aldus Adomeit. „Rusland blijft streven naar een middenpositie tussen enerzijds onvoorwaardelijke steun aan de Verenigde Staten en Europa, en anderzijds een volledige ondersteuning van Iran in zijn streven naar de ontwikkeling van een eigen atoomprogramma. Dat heeft Rusland altijd gedaan en dat zal het blijven doen.”

Dat Moskou zijn eigen weg gaat, heeft alles te maken met eigen belangen. „Aan de ene kant wil Moskou samenwerken met Europa en de VS, omdat het niet wil dat Iran over atoomwapens beschikt. Aan de andere kant wil het de banden met Teheran niet doorsnijden vanwege politiek en economisch gewin.”

Zo valt er voor Rusland veel geld aan Iran te verdienen, niet alleen bij de bouw van kerncentrales maar ook bij de verkoop van conventionele wapens aan het Perzische land. Daarmee zijn miljarden gemoeid. Verder is de bouw van nucleaire installaties goed voor de werkgelegenheid van de veelal werkloze Russische kerngeleerden.

Ook in politiek opzicht is Teheran belangrijk voor Rusland. Iran ligt ten zuiden van de Kaukasus, een gebied dat Moskou als zijn politieke invloedssfeer beschouwt. Bovendien zwaaien in buurland Irak tot ongenoegen van het Kremlin de Amerikanen de scepter. De Russische president Poetin is dan ook veel gelegen aan goede betrekkingen met de zuiderbuur.

Voor Rusland is in de huidige discussie dan ook een sleutelrol weggelegd. Adomeit: „Voor het bouwen van een kernwapen blijft Iran afhankelijk van Rusland. Moskou heeft de mogelijkheid het nucleaire programma van Teheran tegen te houden of in ieder geval op de lange baan te schuiven.” Zou Rusland zich uit het nucleaire programma terugtrekken, dan duurt het nog wel een aantal jaren voordat Iran eigen kernwapens heeft, denkt de Ruslandkenner, die er wel aan toevoegt dat schattingen daaromtrent ver uiteenlopen.

Aan de andere kant telt Rusland internationaal weer mee. „Nadat het land in de Jeltsinjaren aan de rand van het wereldtoneel heeft gestaan, moet er nu weer rekening worden gehouden met Rusland. Moskou heeft bij de huidige situatie bovendien weinig te verliezen. Zou het inderdaad tot sancties tegen Iran komen en draait Iran uit protest de oliekraan naar het buitenland dicht, dan zal olie-exporteur Rusland alleen maar profiteren van de prijsstijging.”

Adomeit denkt overigens niet dat Iran het zo ver laat komen om zich „op dit moment internationale sancties op de hals te halen. Het voorstel om in Rusland gezamenlijk uranium te gaan verrijken is nog steeds niet van tafel en als er genoeg druk op Iran wordt uitgeoefend, is het goed mogelijk dat Iran -in ieder geval voor een bepaalde tijd- alsnog met dit voorstel instemt. Dan kan de Iraanse president Ahmadinejad in ieder geval verkondigen dat Iran uranium verrijkt, al is het dan op Russische grondgebied.”