Twee kalverbedrijven heeft boer E. Kroes. Z’n bedrijf in Elspeet telt 700 kalveren, dat in Uddel bijna 1300. Maar uitbreiden is voor hem erg lastig: hij zit midden in de agrarische enclave waarvoor allerlei restricties gelden ten gunste van de natuur. Toch is opgeven voor hem geen optie. Sterker nog: „Ik wil graag dat mijn zoon me hier opvolgt.”Een berustende en gelaten houding lijkt dan ook een luxe die de Veluwse kalverhouders zich niet langer kunnen permitteren, al was het alleen maar omdat de winstmarges ook zonder politieke tegenwind steeds kleiner worden. Kroes: „Als je in 1979, toen ik begon, met 200 kalveren nog een goed inkomen had, moet je er nu zeker 1000 hebben.”

Voor Kroes is dat extra van belang, omdat hij alle andere bedrijfstakken heeft afgestoten. „Eerder hadden we ook melkvee, varkens en kippen. Alle bestaande rechten hebben we toen omgezet naar de kalverhouderij. Dat heeft jaren geduurd, met allerlei procedures bezwaren die aangetekend werden door Volkert van der G. en consorten.”

Afhankelijk

Verschillende natuurorganisaties zouden het liefst zien dat de agrarische sector hier verdwijnt, ten gunste van de herten en de everzwijnen waar de Veluwe immers internationaal om bekend is. Dat Kroes in die kringen niet thuishoort, moge duidelijk zijn. Wat overigens niet wil zeggen dat hij er geen begrip voor heeft. „Het is goed dat de Veluwe wordt beschermd. Maar heel veel plannenmakers denken dat het gebied alleen maar beter kan worden als alle economische bedrijvigheid verdwijnt. En dat klopt niet. De Veluwe heeft nu ook al een grote aantrekkingskracht op toeristen. Het moet geen natuurgebied worden waar alleen een paar biologen mogen komen; de toeristen komen voor het gebied zoals het nú is. Daar horen dus ook de dorpen en de bedrijvigheid bij.”

De veehouderij is voor de Veluwe „net zo belangrijk als de havens zijn voor Rotterdam. Veel mensen beseffen niet half hoeveel inwoners van de Veluwe afhankelijk zijn van de kalvermesterij.”

Maar alles kan toch ook worden verplaatst? „Ik heb daar wel eens over gedacht”, knikt Kroes een tikkeltje somber. „Maar het wordt te weinig onderkend dat de mensen aan deze streek gebonden zijn. Hier heb je de kerk, hier kun je je kinderen op een reformatorische school doen. Dat speelt voor ons ook een belangrijke rol. Alles zit hier bij elkaar, de kennis, de kerk en je familie.” Kroes is in Elspeet geboren en woont daar nog steeds. Hij wil niets liever dan doorgaan. „Ik ken wel mensen van 70 jaar die nog steeds kalveren mesten. Het is een manier van leven.”

Murw

In veel Gelderse overlegverbanden van de laatste jaren was de teneur dat er wel over de boeren werd beslist, maar niet met hen. Kroes erkent dat de boeren dat voor een deel ook aan zichzelf te wijten hebben. „Er is hier weinig vertrouwen in organisaties, dat is Veluwenaren eigen. Veel mensen zijn murw geslagen: het helpt allemaal toch niet. Bovendien zijn veel kalverhouders in de enclave al wat ouder. Vergelijk dat maar eens met Kootwijkerbroek, waar je veel meer jonge boeren hebt.” Tijdens de MKZ-crisis kwam het in Kootwijkerbroek tot verzet toen de stallen geruimd moesten worden. „Daar is een heel andere mentaliteit”, aarzelt Kroes, die liever niet over de episode spreekt. „Ik keur dat niet goed, maar kan het wel plaatsen.”

Toch houdt de Veluwse kalverhouder moed. Terwijl zijn dochter nog eens koffie inschenkt en plakken dikbesmeerde ontbijtkoek serveert: „Ik kijk positiever naar de toekomst dan vijf jaar terug. Toen zei men makkelijker dat de ’kalvers’ zouden verdwijnen. In de politiek zie ik een kentering. De kalvers zijn een blijvertje.”

Enclave Uddel-Elspeet

De agrarische enclave Uddel-Elspeet ligt onder vuur. Kiezen we voor bedrijven of natuur? Of kan het allebei op de Veluwe? Slot van een drieluik: De boer.