Na een urenlange vergadering stemden vrijwel alle ministers van Financiën in met handhaving tot en met 2010 van de tijdelijke regeling die erin voorziet dat niet het hoge, maar het lage tarief geldt voor het werk van een aantal specifieke beroepsgroepen. Dat beoogde besluit vereist echter unanimiteit. Blijft die uit, dan vervalt de in 2000 ingevoerde stimuleringsmaatregel. Dus is het nee van de genoemde partners van cruciale betekenis.De Oostenrijkse bewindsman Grasser, die als voorzitter fungeerde bij het beraad, zei na afloop dat hij de dwarsliggers tot eind deze week de tijd gunt om hun opstelling te herzien.

Geen deal leidt ertoe dat de consumenten meer gaan betalen voor sommige klussen. „Dat zou een slecht signaal zijn naar de burgers”, waarschuwde Grasser. Meteen riep menigeen de verwerping van de grondwet in Frankrijk en Nederland in herinnering, om te benadrukken dat de EU toch al niet zo best scoort onder het publiek.

In principe genieten de lidstaten op het gebied van de belastingen autonomie. Maar er zijn uitzonderingen. Zo zijn er in de sfeer van de btw gemeenschappelijke voorschriften, met het argument dat er langs fiscale weg geen verstoring mag optreden van de concurrentie op de interne markt, binnen het Europa-zonder-grenzen.

Voor het basistarief bijvoorbeeld, dat in Nederland 19 procent bedraagt, is een minimum vastgelegd van 15 procent. En de regeringen kunnen niet op eigen houtje bepalen voor welke aankopen en verrichtingen zij de lage heffing, hier 6 procent, hanteren.

In 2000 startte binnen de Unie een experiment met het toepassen van dat lage in plaats van het hoge tarief op een serie arbeidsintensieve werkzaamheden van lokale dienstverleners, te weten de kapper, de schoenlapper, de fietsenspecialist, de kleermaker en de schilder en de stukadoor die woningen van ouder dan vijftien jaar renoveren. De bedoeling was met behulp van deze kostenbesparing voor de klant banen te scheppen en het zwartwerken te ontmoedigen. Negen landen doen mee aan het project.

Of de doelen zijn gerealiseerd, daarover heerst verschil van mening. Voormalig eurocommissaris Bolkestein, die in Brussel belastingzaken behartigde, vond het in ieder geval geldverspilling en verlangde daarom stopzetting van deze faciliteit. Maar de ministers van Financiën negeerden zijn voorstel. Zij kozen de achterliggende jaren tot tweemaal toe voor voortzetting, in laatste instantie tot eind 2005.

Afgelopen herfst lukte het hun niet de vraag te beantwoorden wat nu te doen: afschaffen, weer verlengen of permanent maken? Het dossier werd doorgeschoven naar de regeringschefs, maar die kwamen er op hun top van half december ook niet uit. En zo lag het probleem dinsdag opnieuw op het bordje van Zalm en zijn collega’s.

Vooral Duitsland heeft ervoor geijverd een streep te halen door het pakket. De daar onlangs aangetreden coalitie wil de btw optrekken van 16 tot 19 procent, een aanpassing in het kader van de sanering van het begrotingstekort, dat al sinds 2002 de Europese norm overschrijdt. Bondskanselier Merkel beseft dat een EU-besluit op grond waarvan buurlanden hun omzetbelasting juist laag houden, onder de bevolking misschien weerstand zal opwekken tegen de aangekondigde verhoging.

De Franse president Chirac heeft zijn eigen insteek. Hij streeft ernaar het btw-voordeel uit te breiden tot ook de maaltijden in een restaurant. Hij moet op dat punt een verkiezingsbelofte in de richting van de horecasector inlossen. Twee dagen terug bepleitte hij zijn zaak nog eens tijdens een overleg met Merkel in Versailles. Maar die voelde er weinig voor gehoor te geven aan zijn wens.

Dinsdag leek na lang praten een totaalcompromis gevonden. Duitsland aanvaardde dat tot en met 2010 het gereduceerde tarief van kracht blijft, maar enkel voor de eerder daartoe aangewezen diensten. Frankrijk nam genoegen met voorlopig alleen een studie, die volgend jaar verschijnt, naar de effecten van een lastenverlichting, ook in de restaurants.

Iedereen tevreden, behalve Polen, Tsjechië en Cyprus. Die eisen, in weerwil van afspraken bij de toetredingsonderhandelingen, een lage heffing voor onder meer huizenbouw. Duitsland piekert er niet over dat toe te staan.

Zalm hield de drie opposanten voor: „Onredelijkheid wordt met onredelijkheid beantwoord.” Hij verwees daarbij naar de beslissing die Nederland en andere lidstaten binnenkort moeten nemen over het toelaten van Oost-Europese werknemers op hun arbeidsmarkt. „De betrokken landen mogen op geen enkele medewerking rekenen van de partners die zij nu duperen”, dreigde hij.