Nederlandse Nobelprijswinnaar blijkt collaborateur
UTRECHT (ANP) – De Nederlandse Nobelprijswinnaar Peter Debye heeft in de Tweede Wereldoorlog meegeholpen aan arische zuiveringen binnen het Deutsche Physikalische Gesellschaft, waar hij voorzitter van was.
Dat blijkt uit een boek van dr. Sybe Izaak Rispens over de wetenschappelijke contacten die Albert Einstein in Nederland onderhield. Einstein heeft in 1940 geprobeerd te voorkomen dat Debye naar de Verenigde Staten kwam.Peter Debye werkte van 1934 tot aan zijn emigratie naar Amerika in 1941 als directeur van het Kaiser Wilhem Instituut voor Natuurkunde in Berlijn. In die functie was hij de opvolger van Einstein. In 1936 ontving hij de Nobelprijs voor Scheikunde voor zijn onderzoek naar de structuur van moleculen, en met name voor het meten van afstandentussen atomen in een molecuul met behulp van röntgenstraling. In Nederland draagt het instituut voor natuurkunde van de universiteit Utrecht zijn naam en is een wetenschapsprijs van de universiteit van Maastricht naar hem vernoemd.
Schrijver Izaak Rispens zegt de achtergronden van Debye toevalig te hebben ontdekt omdat het de enige keer is dat Einstein, die als jood Duitsland moest ontvluchten, zonder wetenschappelijke achtergrond tegen iemand in het geweer kwam.
In het boek ’Einstein in Nederland. Een intellectuele biografie’ citeert Rispens een brief die Debye schreef naar de leden van de Deutsche Physikalische Gesellschaft, een groep wetenschappers waar hij voorzitter van was: „Gezien de dwingende heersende omstandigheden kan het lidmaatschap van rijksduitse joden, zoals beschreven in de Nürnberger wetten, binnen de Deutsche Physikalische Gesellschaft niet meer voortgezet worden. In overeenkomst met het bestuur roep ik hiermee alle leden op die onder deze definitie vallen mij hun uittreding uit de Gesellschaft mede te delen".
De in 1884 als Peter Debije in Maastricht geboren wetenschapper kreeg in 1946 het Amerikaanse staatsburgerschap. Daar veranderde hij zijn naam en overleed hij in 1966 aan een hartaanval.