Het jongste conflict stamt van afgelopen vrijdag. In de vroege ochtend gingen technici van de nationale hydrografische dienst van Oekraïne aan het werk in een vuurtoren in de haven van Jalta op de Krim. Toen vervolgens de Russische baas van de vuurtoren met twee medewerkers naar binnen wilde, werden ze tegengehouden.De vraag is nu wie de zeggenschap heeft over de vuurtoren. De Russische marine beweert dat de toren hoort bij de Zwarte Zeevloot, die Moskou nog altijd op de Oekraïense Krim heeft liggen. „De vuurtoren van Jalta staat op de lijst van bouwwerken die de Zwarte Zeevloot huurt”, verklaarde Igor Digalo maandag tegenover het Russische persbureau Ria Novosty. Volgens de woordvoerder van de Russische marine is de vuurtoren onontbeerlijk voor een goed functioneren van de schepen.

Oekraïne wijst de Russische aanklacht van de hand. „Je kunt niet iets afpakken wat van jezelf is”, liet minister Boris Tarasioek van Buitenlandse Zaken het Russische persbureau Interfax weten. Zijn ministerie beweert dat alle hydrografische voorzieningen aan de kust van de Krim -inclusief de vuurtoren van Jalta- eigendom zijn van de Oekraïense staat en dat Rusland geen juridische basis heeft om dat betwisten.

De nieuwe ruzie tussen Oekraïne en Rusland komt niet uit de lucht vallen. Al tijdens de onderhandelingen over de prijs die Oekraïne voor Russisch gas moet betalen, opperde een woordvoerder van het Oekraïense gasbedrijf Naftogaz het idee om de huurprijs voor de haven van Sebastopol te vertienvoudigen. Een suggestie die Tarasioek wel aansprak: „Laat de vloot tot 2017 blijven waar ze is, maar de rekening moet wellicht worden herzien.”

In een dinsdag gepubliceerd interview met de Oekraïense krant Kommersant overwoog de minister van Defensie, Anatolij Gritsenko, een viervoudige verhoging van de vergoeding. „Als de betrekkingen in de belangrijke energiesector zijn opgeschoven van ”broederlijk” naar ”marktgeoriënteerd” is het volslagen logisch een soortgelijke stap te overwegen in andere sectoren”, aldus Gritsenko.

De strijd om de Zwarte Zeevloot dateert uit 1991, toen de Sovjet-Unie ophield te bestaan. Grote vraag was destijds wie van de erfgenamen -Oekraïne of Rusland- recht had op de oorlogsvloot. Een gewapend conflict over deze kwestie kon in 1994 maar ternauwernood worden voorkomen. Pas in 1997 bereikten Kiev en Moskou een akkoord. De vloot werd opgedeeld en tegen een prijs van zo’n 100 miljoen euro per jaar zouden de Russische schepen tot 2017 in de haven van Sebastopol mogen blijven.

Toch blijft de Krim -een van oorsprong Russisch gebied dat in 1954 door toenmalig Sovjetleider Nikita Chroestsjov aan Sovjetrepubliek Oekraïne werd geschonken- de gemoederen bezighouden. In oktober 2003 hing opnieuw een militair conflict in de lucht, toen Rusland een strekdam wilde bouwen in de Zee van Azov tussen het Russische schiereiland Taman en het Oekraïense eiland Toezla. Kiev was bang dat Moskou Toezla -waarvan niet duidelijk is of dat in 1954 met de Krim cadeau werd gedaan- wilde inlijven.

Achter de ruzie om de Zwarte Zeevloot en het eilandje Toezla gaat een veel groter conflict schuil: de demarcatie van de Zee van Azov. Op de bodem van die zee bevinden zich namelijk grote gasreserves. Gezien jongste gasruzie zijn die voor zowel Kiev als Moskou van het grootste strategische belang.

Intussen heeft het gasakkoord Oekraïne in een politieke crisis gestort. Uit ontevredenheid over het bereikte resultaat stuurde de Rada vorige week de regering van premier Joeri Jechanoerov naar huis. Een hoofdrol was daarbij weggelegd voor Julia Timosjenko. De prinses van de Oranjerevolutie maakte voor de gelegenheid gemene zaak met de partij van aartsvijand Viktor Janoekovitsj - de ’presidentskandidaat van het Kremlin’, die na de vreedzame omwenteling begin 2004 nog het veld had moeten ruimen.

President Viktor Joesjtsjenko -de andere held van de Oranjerevolutie- weigert Jechanoerov echter te ontslaan, waarmee een patstelling is ontstaan. Het parlement was in de staat de regering weg te zenden, omdat het sinds 1 januari ruimere bevoegdheden heeft - een uitvloeisel van een compromis dat tijdens de Oranjerevolutie was gesloten. Een nieuwe regering vormen kan de Rada echter niet omdat daarvoor (nog) geen procedure bestaat.

Het enige orgaan dat een uitspraak zou kunnen doen over de huidige impasse, is het constitutionele hof. Maar dat kan niet bijeenkomen, omdat er onvoldoende rechters zijn en het parlement nog geen nieuwe rechters heeft ingezworen.

Ruim twee maanden voor de parlementsverkiezingen van 26 maart is de campagne in volle hevigheid losgebarsten. Door het gasakkoord van de hand te wijzen, probeert Timosjenko zich met haar nieuwe partij ”Vaderland” te presenteren als de enige kandidaat met schone handen. Want niet de prijsverhoging van het gas van 50 naar 95 dollar was voor Timosjenko reden om tegen het akkoord te stemmen, maar het feit dat de overeenkomst niet transparant is.

Inderdaad hangt rond de gasdeal een uiterst onaangename geur. Met name de rol van het omstreden bedrijf RosUkrEnergo, dat het gas voor Oekraïne gaat invoeren, is zeer twijfelachtig. RosUkrEnergo koopt het Russische gas voor 230 dollar per kubieke meter en verkoopt het -door het te vermengen met goedkoop gas uit Centraal-Azië- aan Kiev voor 95 dollar. Wie de aandeelhouders zijn van het in Zwitserland geregistreerde bedrijf, is onbekend.

Volgens deskundigen maakt de ondoorzichtige constructie van het bedrijf het voor de mysterieuze aandeelhouders mogelijk om grote sommen geld te verduisteren door meer gas uit Centraal-Azië en minder Russisch gas te leveren. Timosjenko heeft al gesuggereerd dat niet alleen de kliek van ex-president Leonid Koetsjma, maar ook de kring rond president Joesjtsjenko bij de zaak is betrokken.

De huidige crisis tast het gezag van Joesjtsjenko flink aan. Komende maandag is het precies een jaar geleden dat hij als president werd beëdigd. Dat binnen een tijdsbestek van twaalf maanden het oranjefront definitief uit elkaar zou zijn gespat en Oekraïne opnieuw een speelbal van Rusland zou worden, heeft Joesjtsjenko destijds waarschijnlijk niet kunnen bevroeden.