Al tien jaar lang probeert de internationale gemeenschap Bosnië–Herzegovina op eigen benen te krijgen. De opbouw van een multi–etnische staat bestaande uit Serven, Croaten en Moslims blijft echter een moeizaam proces, zeker als de economische vooruitzichten achterblijven.Van grootschalige incidenten is inmiddels al lange tijd geen sprake meer na de bloedige etnische twisten in de eerste helft van de jaren negentig. De militaire aanwezigheid is de afgelopen twee jaar steeds minder geworden en onzichtbaarder. In december vorig jaar nam de Europese Unie de stabilisatiemissie van de NAVO over. Na een jaar vallen onder meer twee zaken op. De politiemissie van de Europese Unie is veel te bureaucratisch, maar de LOT–huizen (Liaison and Observations Teams) doen het juist erg goed.

Luitenant–kolonel Eric de Landmeter is verantwoordlijk voor veertien LOT–huizen in de noordwestelijke sector van het land. Het experiment begon in 2004 onder de leiding van de NAVO en heette toen ’Most’, Bosnisch voor brug. Het afgelopen jaar proberen vooral de Nederlanders het experiment naar een hoger plan te tillen.

De filosofie van een LOT–team past perfect bij de ’Dutch Way’, de Nederlandse benadering van wederopbouw, open en toegankelijk. „Wij zijn nadrukkelijk geen geheime inlichtingendienst", vertelt De Landmeter. „Wij zijn het vriendelijke gezicht van Europa. De EU is voor deze mensen enorm belangrijk. De wapperende vlag van de unie geeft hen hoop, hoop dat ze er ooit deel van uit kunnen maken en dat het leven beter wordt".

De commandant hoopt dat de LOT–teams kunnen uitgroeien tot het slotstuk van de wederopbouwinspanningen in het land. Met de op de loer liggende etnische spanningen is het onverstandig het land volledig aan zich zelf over te laten. Er is nog lange tijd toezicht en advies nodig, meent De Landmeter.

De observatieteams kunnen daar voor zorgen. Als het aan de Nederlandse overste ligt, groeien ze uit tot EU–huizen met een mix van militairen en burgeradviseurs. Gevechtstroepen zijn in die fase niet meer nodig. De EU zou bij voorbeeld de ’battlegroups’ die nu worden opgericht achter de hand kunnen houden om het oplaaien van een brandhaard te blussen. Nog beter is het echter in zijn ogen om ook regelmatig oefeningen te blijven houden in het land om de voortdurende betrokkenheid van de internationale gemeenschap te benaderukken.

De Landmeter probeert momenteel de werkwijze in het gehele land te standaardiseren. Zijn ervaring is dat een huis met acht militaren met ervaring, de meeste vruchten afwerpt. „Het heeft niet zo veel zin een piepjonge luitenant met een aantal soldaten en korporaals dit werk te laten doen", zegt hij. Levenservaring en overwicht spelen een grote rol bij het benaderen van de lokale bevolking.

De LOT–teams proberen het vertrouwen te winnen en zijn in hun gesprekken aan de lunch en dinertafel op zoek naar ontwikkelingen trends en achtergronden van incidenten. Als zij een trend in beeld hebben gebracht, bij voorbeeld waarom bepaalde kleine dorpjes nauwelijks elektriciteit krijgen, proberen zij daar wat aan te doen. Vaak komt het neer op een verkeerde besteding van de gemeentelijke fondsen. Overheden besteden nog steeds bijna driekwart van hun budget aan pure bureaucratie. Dat is een van de grootste hinderpalen in de verdere ontwikkeling, constateert majoor Johan Doctor, commandant van het LOT–huis in Travnik.

Daarnaast zijn de militairen alert op informatie over criminele activiteiten. De georganiseerde misdaad is nu het grootste zorgenkindje. Smokkel en illegale houtkap zijn favotiet onder de Bosnische maffia.

Een LOT–militair mag evenwel nooit proberen op steelse wijze aan informatie te komen over criminele activiteiten. Alles moet in het openaar gaan. Voor undercover operaties zijn andere teams beschikbaar.

Burgers zijn ook van harte welkom in het LOT–huis. Als het aan De Landmeter ligt, zijn er altijd twee militairen met koffie beschikbaar voor ’walk in’s’ van de burgers die met problemen zitten. „Wij luisteren en adviseren", zegt de commandant. „Maar wij zijn nadrukkelijk geen bemiddelingsbureau".