Dat concludeert prof. J. Naeyé van de Vrije Universiteit Amsterdam in zijn onderzoek naar het politieoptreden in 2000, dat hij maandag publiceerde. Het is de eerste keer dat de geweldsbevoegdheid zo onder de loep is genomen.In het jaar 2000 waren er 3317 incidenten waarbij een agent geweld nodig vond. Omgerekend is dat één geweldsincident per tien uitvoerende politiemensen per jaar. Gemiddeld één keer per maand werd er gericht op een burger geschoten. Bij de incidenten raakten in dat jaar 979 burgers en 401 agenten (licht)gewond. Er vielen drie doden, van wie twee door een politiekogel.

Volgens Naeyé is het aantal van 3317 incidenten niet onacceptabel hoog, als dat wordt afgezet tegen het aantal agenten toen (36.500), de bijna 1,2 miljoen processen-verbaal over misdrijven en de bijna 200.000 aanhoudingen die zijn verricht in zaken waarbij geweld in het spel was.

Het politiegeweld was niet altijd billijk: achteraf werden 57 klachten gegrond verklaard. Bij veertig incidenten volgden disciplinaire of strafrechtelijke maatregelen. Vijf keer kwam het tot een veroordeling van de agent.

De arrestatieteams hielden 1282 gevaarlijke verdachten aan, waarbij in slechts negen zaken de verdachte gewond raakte. Eén persoon stierf door een politiekogel. Naeyé noemt de arrestatieteams zeer effectief.

De onderzoeker vindt het opmerkelijkst dat de politie veel moet incasseren en dat het straatwerk gevaarlijk, bizar en onvoorspelbaar is. „Agenten worden bespuugd, geslagen en geschopt.”

De helft van het geweld door de politie bestaat volgens hem uit fysiek geweld. „Dan worden mensen tegen de grond of een muur gedrukt, klem gehouden en worden hun de handboeien omgedaan.” Andere middelen als de wapenstok, pepperspray, de politiehond of het (dreigen) met een dienstpistool worden veel minder vaak ingezet.

De meeste aanhoudingen met geweld gebeuren in het weekeinde en ’s nachts. Een aanzienlijk deel van de verdachten is onder invloed van drank of drugs. Daarna volgen gestoorde of suïcidale personen, personen besmet met hiv, straatdealers of omstanders die zich met het optreden van de politie bemoeien.

Naeyé pleit ervoor dat de politie het gebruik van geweld beter gaat bijhouden en jaarlijks meldt. Minister Remkes van Binnenlandse Zaken wil niet lichtzinnig omgaan met het onderwerp, omdat de politie een geweldsmonopolie heeft. Maar ook is hij gevoelig voor de wens om niet meer administratieve lasten in te voeren voor de korpsen. „We denken na over de vorm”, laat zijn woordvoerder weten.

De Rijksrecherche wordt voortaan direct ingeschakeld als de politie geweld heeft gebruikt waarbij zwaar letsel is ontstaan. Totdat een rijksrechercheur ter plekke is, zal de lokale politie alleen maatregelen nemen om de situatie te „bevriezen.” Bovendien wordt het onderzoek geleid door een officier van justitie die geen nauwe banden heeft met het politiedistrict.

Het College van Procureurs-Generaal is bezig met een nieuwe aanwijzing hiertoe, die vermoedelijk begin 2006 in werking zal treden. Dat heeft minister Donner van Justitie geschreven in antwoord op vragen van de Kamerleden Wolfsen en Straub (PvdA).

Zij wilden weten of de procedures in Nederland voldoen aan het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Aanleiding is een veroordeling van Nederland onlangs door het Europees Hof. Dat betrof een zaak waarbij de Rijksrecherche te laat was ingelicht en de beslissing om de betrokken agenten niet te vervolgen, ten onrechte niet openbaar was. Het Hof bevestigde wel dat de twee betrokken politiemensen uit noodweer handelden.

Nu kan het nog voorkomen dat de rijksrechercheurs die onderzoeken of de handelwijze van ambtenaren volgens de regels is, pas vele uren later worden ingelicht. Het technisch onderzoek is dan meestal al verricht.